Tekstweergave van NL-TlRAR_0660-00715-1871_0003

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

I DE OLIJFTAK 3WJ m^mzBmmmi » oï <. » Vrede ! . . . wie beseft niet de waarde van de weldaden m il dat ééne woord begrepen ; wie daarentegen niet de rampen verbonden aan het denkbeeld van Krijg . Zoo ooit heeft men ' t hooge goed des vredes in het af - geloopen halfjaar kunnen beseffen , ' t Is hier de plaats niet de oorzaken van den oorlog te toetsen , die een zoo schoon gedeelte van Europa geteisterd heeft , die honderddui - zenden eeD vrecselijken dood heeft doen vinden , hon - derdduizenden heeft verminkt , en millioenen menschen in hunne dierbaarste betrekkingen getroffen ; — een oorlog die de welvaart van een aan hulpbronnen rijk landvoor jaren heeft ondermijnd , zoo niet gesloopt , — die staats - schokken ten gevolge had , waarvan de uitwerkselen niet te berekenen zijn : hoeveel bloed , hoeveel tranen hebben gestroomdi , hoeveel schatten zijn gespild , hoeveel volks - haat is voor langen tijd misschien opgewekt door zes maanden oorlog tusschen nabuurlanden , die , zooals een - maal de liertog van Orleans verkondigde , geroepen waren gezamenlijk groot te zijn , elkaêr te steunen op't gebied van edel ' streven voor Beschaving en Ontwikkeling , door Orde en Vrijheid , ' t Huwelijk van dien hertog met eene Duitsche vorstin , waartoe zijn vriendschappelijk bezoek te Berlijn de eerste aanleiding gaf , was het symbool van die betrekkingen tusschen twee volken , wier dapperheid in den krijg genoeg had uitgeblonken , doch die door aankveeking van onderlingen vrede , den hechtsten waar - borg voor Europa's vrede zouden hebben geschonken . ' De . vroegtijdige dood des hertogs benevelde die uit - zichten ; en zijne edele gemalin , zijn Huis zagen de nevelen donker en donkerder worden , totdat de storm opstak , waarin die gemalin al den moed en de trouw eener Moeder toe adeT maar ten gevolge waarvan zij en de haren als ballingen moesten ronddoolen , en ook zij vroegtijdig bez \ eek . 1 ' in nieuw Pransch Gemeenebest had een kortstondig bf siaan , loste zich met geweld op in een nieuw Pransch Kfizerrijk . ' t Geslacht van Napoleon herrees , en , door uitc'iïnloopende middelen , maar daaronder ook geduchte oorlogen , werd Europa's toestand verwrikt en veranderd ; ; ■ Ttaalje stukswijs saamgesmolten onder één hoofd ; Oosten - rijk geknot ; Rusland gestuit in zijne vaart naar ' t Oosten ; jn ' t Noorden , Denemarken besprongen en ingekrompen ; in . Oosten , een nieuw Donau-Rijk gevestigd : de Duitsche I ,. , id van 1815 geslaakt , door de gebeurtenissen vooral vat 18G6 eerst in den Noordduitschen Bond , rondom Pruissens monarchie geschaard , om in 1870 , door den ze ^ haften , gezamenlijk gevoerden krijg met nieuwen val de Napoleoniden , te voeren tot een nieuwen algemeen - D.'itschen Bond , waarschijnlijkde herrijzing van ' t Duitsche K f ; izerrijk , dat zijn zwaartepunt niet meer zal hebben te V ^ enen , maar te Berlijn : dit zijn in korte trekken de i . nderingen die Europa sedert de jongste twintig jaren onoergaan heeft . ^ Tie zou zooveel geduchte oorlogen hebben kunnen voorzien bij de aanvankelijke leuzen van Vrede en Vriend - schap , — bij zooveel verbroedering tusschen de volken , gevoedsterd door de groote ontdekkingen en uitvindingen , die op nauwere aaneensluiting der Staten schenen te doelen , • — door tal van congressen en vereenigingen voor de behartiging van maatschappelijke belangen , van wetenschap en kunst , en alle takken van ' s menschen vlijt ; wie zou oorlogen in de beschaafde wereld nog mogelijk hebben ge - waand bij zoovele hefboomen van spoediger en gemakke - lijker gemeenschap , — in een tijd bij uitstek bogende op verlichting , op veredeling der menschheid ! Maar stonden daar niet tegenover telkens nieuw op - komend mistrouwen , aanblazingen van volkshaat , zucht naar heerschappij of ijdelen roem ; — stonden er niet tegen - over gedurig de meerdere wapeningen , het scherper wetten Tan ' t geweer , het zich spitsen op allerlei vonden ter nog ineer vreeslijke vernieling ? . . . Ondanks de behoeften , de wenschen van de volken , werd de onzalige krijg ontstoken , woningen , dorpen , steden gingen in vlammen op , kommer en ellende over tallooze gezinnen werden gebracht . Is ' t wonder dat bij dit schouwspel , — wat ook de aan - leiding tot dat bloedvergieten en verwoesten was , — de openbare meening allerwege tegen het beginsel zelf van den krijg opkwam , dat ieder menschlievcnd hart in de beschaafde wereld een afkeer van dat woeden kreeg , en den Almagtige smeekte dat daaraan nu en voor altijd een einde komen mocht ! . . . Edele wensch , die zich lucht gaf zoowel in de veree - nigingen opgericht om de wonden , die de krijg sloeg , te lenigen , als in de vereenigingen opgekomen met het doel om dien te verhoeden . Balsem in ' t lijden van duizenden schonk het Roode Kruis , schonken de gaven , de hulprijke handen en harten van zoo velen , die alleen de smarten van den natuurgenoot ziende , troost en lafenis boden , onverschillig landaard of leus . ' t Was een lichtstraal in den krijgsorkaan . ' t Baande den weg , zoo men hopen mag , tot helderder glans : het voorkomen van den oorlog . Ginder in Amerika , naderbij in Engeland en zelfs in het ten krijg getogen Frankrijk , in België , in Zwitser - land , en thans ook in Nederland , waren vereenigingen reeds in dien geest werkzaam , of werden zij gesticht . De noodkreet der menschheid gaf zich in en door de Vrede - bonden lucht . Verschillend zijn de middelen , door hen aangeprezen ; één het doel : het keeren , stuiten van den krijg . Een hersenschim , een onmogelijkheid , een dwaasheid ! Dit zijn de tegenwerpingen die de vrede-bonden van menige zijde al dadelijk bij hunne oprichting hebben gevon - den , en nog vinden . De schrandere Ancillon schreef reeds voor eene halve eeuw , dat het voorkomen van den oorlog een onmogelijkheid was . Hij zeide niet , dat het een // dwaasheid /' was . Daarvoor dacht de Pruisische staatsman te edel , daarvoor had hij te innig menschelijk gevoel . Hij achtte het alleen een hersenschim , omdat hij meende dat , zoolang de menschen hartstochten hebben , deze tot uitersten kunnen overslaan , en daaronder behoort zeker ook de oorlog . Maar is het vuistrecht van vroeger dagen , het kampen van twee strijders niet veelszins geweken voor het licht van beschaving , voor betere overtuiging ? En wat is de krijg anders dan het vuistrecht , de kamp tusschen volken ? Zoo het al nog langen tijd onmogelijk zal zijn , dien geheel te verhoeden , kalm overleg , scheidsrechterlijke uitspraak boven hartstocht en woedende verbittering den boventoon te doen slaan , zal het niet mogelijk zijn , dat gelukkige tijdstip meer te naderen ? Wat was de zin , de geest van zoo menig algemeen vredes-verbond , waarvan de jaarboeken der volken gewagen ? Wat anders het doel van menigen krijgsheld , van'menigen staatsman ? Tegenover talrijke voorbeelden van oorlog staan ook reeds talrijke voorbeelden van vrede , die door gepaste schikking , door onderlinge toegevendheid behouden werd . Stonden niet eenige jaren geleden Pruisen en Zwitserland tegenover elkander in ' t geweer : Prankrijks bemiddeling verhoedde de uitbarsting ; stonden de legerscharen van Oostenrijk en Pruisen niet weinige jaren voor 1866 gereed ten kamp — en was ' t niet de wijsheid van Pruisens monarch die den broederstrijd voorkwam ? Dit paar voorbeelden , onder tal anderen . Men was op den weg van onderling overleg en bemiddeling , ten einde een krijg althans zoo zeldzaam mogelijk te maken , zijnjammeren zooveel doenlijk te beperken . Men denke aan ' t Parijzer verdrag van 1856 . Men is van dien weg ongelukkig weer afgedwaald . Kan het bevreemden , dat de beschaafde wereld door menschelijkheid en godsdienstzin gedreven , ernaar smacht , dat men op die edele baan terugkeere ? Nog langen tijd zal de oorlog Jniet geheel te stuiten zijn — wij spreken hier niet van den verdedigenden oorlog , voorzeker een natuurlijk recht gelijk een krijg ter ver - overing'^of louter uit roemzucht [ een onrecht mag worden genoemd . Maar wanneer millioenen stemmen , 1'uit alle landen zich tegen den geesel der menschheid kanten , wanneer de gevoelens die van zoo vele zijden worden geopenbaard , ingang vinden in de harten , in de raadzalen , op de troonen wanneer zooveel verzoening en vriendschap wordt aan - gekweekt als ongelukkig niet zelden haat en vijandschap zou dan het oogmerk der vereenigingen ten vrede nietreeds merkelijk worden bevorderd ? Zou niet in de handworden gewerkt het einddoel van Hooger sfeer waar gewildwordt dat eenmaal het zwaard zal worden versmeed tenploegschaar en het lam zal rusten naast het alsdan vreedzameroofdier ? Geen haat , geen tweedracht zal meer bestaan,liefde en broederband ! De verwezenlijking van dat heil moge zijn in ' t wijd verschiet — ' t is toch het einddoel der Hoogste Liefde . En zou het dan niet goed zijn , dat menschelijke krachten op dien weg werkzaam waren , dat het tegenwoordige geslacht de zaden uitstrooide , die later onder Gods zegen kunnen en zullen rijpen , tot het heil van toekomstige geslachten F Het is een grootsch , een verheven doel dat wordt beoogd ; al wierd slechts één krijg door den invloed van vredelievende gemoederen voorkomen , het zou reeds de inspanning beloonen , en ' t zou een gewichtige stap zijn om verder op die baan voort te schrijden . Wij spraken boven van krijgshelden en staatsmannen die de zaak die ' t hier geldt , reeds vroeger voorstonden . Om van geen geschriften te gewagen , die onder de ge - wrochten van edelaardige droomers zijn gerangschikt ,— heeft Hendrik IV niet reeds een ontwerp beraamd om Europa een duurzamen vrede te geven , een ontwerp naar tijd en omstandigheden tebeoordeelen ; — heeft die Vorst niet liever eene // Hooge Opperste Rechtbank van Europa », boven den krijg gewild , juist omdat hij al dewëeenvan den krijg kende ; heeft een Nederlander , Hugo de Groot , niet reeds den wensch geuit : // dat er Congressen // gehouden mochten worden van Christen Mogendheden om // aldaar door belangelooze onpartijdigen ( per eos quorum nres non interest ) de geschillen van anderen te beslissen ; // en ook middelen te beramen , om hen op billijke voor - // waarden den vrede te doen aannemen ./' De tijd was nog niet rijp voor de opneming van dat groote beginsel in het volkenrecht ; de Nederlander , die voor mensohelijkheid zooveel mogelijk nog in den krijg pleitte , werd niet gevolgd , ja bespot ; zijn lofredenaar , de hoogiecuuir Cras , wees aan hoe onzinnig die spot was , vooral daar Hendrik de Groote en Sully niet alleen denzelfden wensch hadden gekoesterd , maar ook reeds de middelen hadden beraamd om dien tot wezenlijkheid te brengen . Nu althans wordt die wensch door honderdduizenden gedeeld , en ' t betaamde Nederland wèl in deze baan niet langer achter te blijven . Eene gewichtige bedenking zij aangestipt . Koestert de menschheid den wensch tot bereiking van het doel , hoe zal ' t zijn met de verdediging van den Vaderlandschen grond met alles wat ons dierbaar is ? Reeds is ' t gezegd : geen verwerende oorlog kan worden afgekeurd . Integendeel , waar van louter verdediging , van geen verovering , van geen overheersehing sprake is , is de strijd plicht . Daarom , naast den Vrede-bond , de Weer - baarheid , in bond èn in legerscharen èn in schutterijen . Van oudsher was en is het de plicht de wapenen te dragen tot verwering van het Vaderland . Die plicht is ' t belang van allen , overeenkomstig de behoefte , den wensch van ieder bekwaam de wapenen te voeren . Maar [ iets anders is ' t den oorlog om andere doeleinden te willen , en't hatelijkste , den oorlog om den oorlog te willen . In edelen zin bieden vrede - en weerbaarheidsbond elkaêr de hand ; worden vriend - schap en goede betrekkingen tusschen de volken aange - kweekt , de eendracht in eigen boezem gesterkt , de vrede naar buiten gewaarborgd , en zoo zullen de staten niet meer sidderen bij ' t gedaver van ' t geschut , de troonen niet meer wankelen , de volken niet hun bloed op de akkervoren zien vlieten , maar — van der Palm's woord zal waar zijn : // Vredevanen wapperen , vredeleuzen schitteren , geen ge - // weer of schutgevaarte braakt meer verwoesting en dood , » de musketten knallen : Vrede ! de kanonnen bulderen : vrede !//