Tekstweergave van DWB_1924-01-05_003

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
16e « T^mrgang . N-o . 1045 . If ieuws - @ E Ad¥ertanti6blaii ¥ Oor TIEL , Zaterdag ö Januari 1934 ^ . opgenomen „ Ons MljiS © E WAAL , Nader - © e Over-Bstnwa.Tieltr-iiiBommalerwaard D?se Courant rerschijnt eiken Woeaedag sa Zaterdag . Ds abunnemestsprys is bij vooruitbetaiiag en bedraagt fé .— per Jssr . Abonnamëntan worden AftBgenomeii aan onse bureaus , door oussa Agenten , door alle Boekkande - liieia eii Postkantoren . Bureaux : Hoofdredactie,8t.WalburgkerkpadF 98 , ■ f iel , Tel . 161 , Bedaetie en Administratie Vleesohstraat D 11 Tiei , Tel.Fo . 8 . üitgRve der S . V . Drafckerij bb Boekhwadel , 8t . Maftrteu " Tiel VLEES0H8TKAAT D 11 AdrertentiëB vea 1 tot 6 regels f 1.50 . Elke regel meer f I Ingesonden mededeelingeii f0,60 per regel Voor d6B handel ; b ^ abonnement van een groot aantal regels , belangrijk rabat . Hit Nummer bestaat uit 2 bl-sdeu . Eerste Blad . AGENTSCHAP : BlilKOItABKM W . Hoogen - kamp Jr . waai Abonnementen en Adverlentiën worden aangenomen . Administratie „ De Waalbode " De Gasthuiskwestie . ia de vorige Raadsvergadering tieeft de heer Ebben bij de goedkeuring der begrooting voor het Oud-Burger Manncn - en Vrouwenhuis , den wensch uitgesproken dat op een volgende vergadering de kwestie aan de orde zal worden gesteld , uit het Ie artikel van het reglement dezer stichting te schrappen ds woorden : „ en ieden der Herv . Gemeente zijn .' Ree^s vroeger heeft de heer Ebben in den breede de goede gronde q aangetoond , waarop dit wijzigingsvoorstel steunt zoodat hij thans meende zich ontslagen te mogen achten over deze kwestie verder uit te wijden . Voor sommigao echter schijnt de stand van zaken ttsn opzichte van het Oud - Burger . Manasn - en Vrouwenhuis alles - behalve helder te zijn , wat duidelijk blijkt uit een paar ingezonden stukken in de Tieische - en Nieuwe Tielsche Crt . van een Oud Tielsnaar en hst Bestuur der Prot , Werk !. Vareen , „ Qustaaf Adoif ." Op eèn toon waarin min of mger een verwijt kiinki , dragen de inzenders eakeie bszwaren aan , die bij nadere beschouwing nist de minste moeilijkheid beSeekenen , en dan ook de steiiiug van den heer Ebben in het minst niet verwrikken of verwegen . Hoewei de heer Ebben den OudTieienaar reeds ter plaatse heeft beantwoord , meenen wij hier de zaak voor onze iezérs kort te mieten bespreken , want in beide inge - zonden stukken wordt wei boud beweerd , maar niets bewezen . Gratis wordt daar beweerd dat het OudBurger Gasthuis „ voor eenige eeuwen terug werd gesticht door enkele Protes - tantsche Dames . Aizoo een zuiver Protes - tantsche insteiiing is wat den grondslag betfcfl ." Deze gratis-bewcring is echter wel wat kras , en wat erg sterk met de historische feiten in strijd . De inzenders schijnen allesbehalve historische bronnen te hebben nagevorscht , oi bij hunne historische narorsohingen hebben zij ver - schillende jaartallen wat vluchtig over ' t hoofd gezien . Diverse vakstudies geven immers ais vaststaand aan dat het Oud Burger Mannen - en Vrouwenhuis reeds in 1419 bestond , en dus al eerder was gesticht . Zelfs iezen wij In Staats Evers , een historicus waar men houvast aan heeft , dat het Gasthuis reeds In 1390 bestond ! Ai is het nu heel goed mogelijk dat het door enkele Dames is gesticht , wat echter geen enkele historicus vermeldt , dan zullen de inzenders toch moeielijk kunnen volhouden dat deze Dames Protes tantsche Dames geweest zijn 1 Maar dan staat het als een paal boven water dat „ wat den grondslag betreft " het Gasthuis een Katholieke instelling is . Om de eenvoudige reden dat er in dien tijd van P/otestantsche Dames gesn sprake kon zijn , wijl er van Protestantisme nog geen sprake was . In dien tijd , 1390 , waren er in Tiel , behoudens enkele Israëlieten , uitsluitend Roomsch - Katholieken . Wat de vesSiging van de Hervorming in Tiel betreft kunnen wij veilig aanne - men , op gezag van verschiliando historici , dat esrat jn 1578 zich de Hervorming hier voot goed gevestigd heeft , zoodat het Gasthuis toen reeds plus minus twee eeuwen bestond . De conclusie van het Bestuur der „ Gustaaf Adolf ', luidende : „ aizoo een zuiver ProSestantsche insteiiing wat den grondslag betreft ', is dus wel wat erg onjuist , en slaat de plank wel erg ver mis . Door zich te stellen op het glad-ver - keerde en onhoudbare standpunt dat de grondslag een zuiver Protestantsche is , raakt het Bestuur der „ Gustaaf Adoif natuurlijk van den regen in den drup , en komt vanzeif tot allerlei scheew ge - volgtrekkingen . Zoo wat betreft de ver - eischten en verplichtingen om in het Gasthuis te worden opgenomen ; deze zijn al herhaalde maten gewijzigd door verschillende IVlagistraatsbesluiten . Zoo werd o . a . bij resolutie van 5 November 1721 bepaald dat men ter verkrijging van het Klein Burgerrecht f 500 moest betalen De voorstelling , die het Bestuur der „ Gustaaf Adolf " er aan geeft , is dus beslist eenzijdig . Allerminst willen wii trachten te ont - kennen dat ook Protestanten in den ioop der tijden hunne schenkingen hebben gedaan aan het Gasthuis . iVlaar dat is door den heer Ebben ook nooit aange - vochten of ontkend . Men zie daarvoor het raadsverslag van 8 Maart 1922 in „ De Waalbode " en de andere plaatselijke bladen . Op de vraag van het Bestuut der „ Gustaaf Adolf " over het ingrijpen van andersdenkenden in instellingen zijner ( d . i . van den heer Ebben ) rcligicuse overtuiging , kunnen wij gerust verklaren dat de heer Ebben zéér goed zal weten dat door andersdenkenden zoo maar niet eventjes kan ingegrepen worden in instel - lingen zijner rellgleuse overtuiging . En evengoed zal de heer Ebben er ook niet aan denken om dat bij anderen te willen doen . Maar daar Is hier ook geen schijn van gevaar voor . Want wat het Oud - Burger Mannen - en Vrouwenhuis is , daar behoeven wij hier niet over te redetwisten . Zéér duidelijk zegt dit de uitspraak dor Arrondissements-Rechtbank te Tiel van 18 Mei 1888 , waar in rond - Hollandsch wordt verklaard , dat het Oud - Burger Mannen - en Vrouwenhuis te Tiel is een gemeenteinstelling van weldadigheid , vallende onder Art . 2 , letter a . der wet tot regeling van het Arm - bestuur , en verder Artikel 1 van het Reglement op het Beheer van het Oud - Burger Mannen - en Vrouwenhuis , vast - gesteld in den Raad van 6 December 1893 , Het gaat hier alleen over de kwestie of het Gemeente-Bestuur van Tiel de onrechtvaardige uitsluiting , waaronder ook de Gereformeerden , Luther - schsn , Remonstranten , Israëlieten , kortom allen die niet tot de Nederl . Hervormden behooren , zijn uitgesloten van deze in - stelling , al dan niet zal laten voortbe - staan . Hierbij is geen sprake van „ kren - ken van rechten ' maar integendeel gaat het hier om het herstel v^n onrecht ten opzichte „ van een groot deel en niet het slechtste van de bevolking van Tiei ". B i B n e n i a n d . DE KABINETSCRISIS . Verzoek om ontbeffing . De politieke toestand in ons vaderland is Zoodanig uit het evenwicht dat de derde poging om den boeirecht te zetten weer is misgeloopen . De heeren Mgr . Nolens , Rutgers en Schokking hebben namens hunne fracties in de Tweede Kamer aan H . M . de Koningin verzocht om van de aan de rechterzijde gegeven opdracht te worden ontheven . Nu Is Mr . P . W . A . Cort van der Linden , lid van den Raad van State weer door H . M.de Koningin ter conferentie ontvangen . Het verschijnen ten Hove van deze persoonlijkheid , die in 1913 de regcerings - taak van de onmachtige linkerzijde over - nam in het exira-pariemenlaif kabinet van zijn caam , wekt het vermoeden , dat H . M . de Koningin thans wederom — nu de 59 politici der rechterzijde verklaard hebben , tot het aanwijzen van een for - mateur geen kans te zien — een oplos - sing der moeilijkheden zoeken wil in een ministerie , dat zou moeten pogen zich boven de partijen te plaatsen . De crisis duurt nu reeds méér dan twee maanden , en wat de gevolgen daar - van zijn , schrijft Mr . Patijn , de voorzitter van de vlootwct commissie , In de N . R . Ct . : De lange duur der crisis Is op zich zelf een zoo groot kwaad , dat schier ledere oplossing te verliezen is boven een verlenging . Allereerst uit zuiver financieel oogpunt . „ De Standaard " be - cijferde , dat de crisis ons f 400 000 per dag kost . Het cijfer schijnt mij wat hoog gegrepen ; maar dat het uitstellen van de noodige hervormingen op het gebied der Rijksfinanciën veel geld kost , is on - miskenbaar - Welke tegeering ook moge optreden , aan bezuiniging en versterking van de middelen zal zij niet kunnen ont - komen . Stelt men het resultaat van een en ander op f 100 millioen per jaar , dan beteekent iedere week uitstel van de no dzakelijke reorganisatie een meerdere uitgave van f 2 millioen . TIen crisisweken zijn dus te schatten op een verhooglng van het tekort op den staatsdienst ad f 20 millioen , Aan rente en aflossing van dit bedrag zal gedurende een halve eeuw ten laste van den gewonen dienst van het budget jaarlijks zijn te betalen f 1.200.000 è f 1.400,000 . Aanneming van de Vloot wet zou voor Nederland sen meerdere jaarlijksche uit - gave gevorderd hcbbcij van ongeveer f 1 millioen . M.a.w . nu reeds kost de ver - werping van de Viootwet en haar ge volgen meer aan den Staat dan de aan - neming ervan zou gedaan hebben ; en bij aanneming haddcB wij voor dit geld een vloot verkregen , wat thans het geval niet is . De derde mislukking , „ De „ Nedclander " onthult de houding , die de chaistelijk-historische fractie van de Tweede Kamer tegenover de opdracht aan de rechterzijde heeft ingenomen . Van de opdracht van 24 December werd ontheffing verzocht , althans van Christelijk - Historische zijde , niet omdat vorming van een Rechtsch Kabinet onmo - gelijk bleek , maar omdat het voldoen aan de opdracht : in den vorm , waarin zij tot de Kamerleden kwam , inconstitutioneel scheet ! en dus voor de toekomst tot noodlottige gevolgen v&n ons volk zou kunnen leiden . En,daaruit concludeert het blad , dat een kabinet uit do rechterzijde nog geens - zins tot de onmogelijkheden behoeft te hooren : De vorming van een zuiver Rechtsch Kabinet Is sedert 26 October 1923 één - maal mislukt , toen de voorzitter van de Tweede Kamer , mr . Kooien , op 24 No - vember aan H . M , de Koningin moest verklaren , dat hij niet In staat was de hem gegeven opdracht tot samenstelling van een nieuw Kabinet te aanvaarden . In de geschiedenis dezer mislukking tre - den wij thans niet terug . Maar In het verzoek van 31 Decem - ber , namens de rechterzijde , tot onthef - fing van de haar gegeven opdracht , te zien een tweede mislukte poging tot vorming van een nieuw Rechtsch Kabinet , Is Inderdaad niet juist . Uit de opdracht van 24 December , nu de vorm ongewijzigd bleef , kon en mocht niets blijvends voortkomen . Ware er wèl iets uit voortgekomen , het ware geoor - deeld , vóór het tot leven kwam . Niet onmacht , maer eerbied voor onze constituiioneele staatsinstelling was aan - leiding , dat tot ontheffing van de opdracht hei verzoek moest worden gedaan . Moeten Ruya en Col Ij h b lij ven ? Ook van liberale zijde wordt het aan - blijven van het demissionnaire Kabinet bepleit . De hoefijzer-redacteur schrijft In het „ Hbld ." onder meer het volgende : » ■... Wanneer het tegenwoordige , demissionnaire kabinet eenvoudig zou blijven zitten , evenals de tegenwoordige , zij het ook inmiddels ulteengeweken , meerderheid , dan zouden wij dat zeker het meest in-'s lands belang achten . Een betere , iaat ons na het gebeurde eerder zeggen : een minder gebrekkige , combi - natie ter verwezenlijking van wat drin - gend noodig Is , kan men waarschijnlijk toch niet bereiken . De drie rechtsche groepen , die het over de Viootwet en de bezuiniging niet onderling eens konden worden , zouden misschien , stuk voor stuk , wei tot rede te brengen blijken dooreen regeering , die Immers nu zou kunnen zeggen : Met uw drieën hebt ge u onbe - kwaam verklaard om te regeeren , beseft dan nu ten minste , dat gij ons niet opnieuw het regeeren onmogelijk moogt maken . Eenige eyfers . Uit de officleele ge - gevens blijkt , dat op dit oogenbllk de Staatsschuld bedraagt ongeveer 3200 millioen gulden . Hieronder is dan begrepen wat er noodig zal zijn tot dekking der thans bestaande tekorten , alsmede de 700 millioen , die gediend hebben als voorschotten voor woningbouw tot aan Juni dezes jaars . Van dit laatste bedrag moet een belangrijk deel als verloren worden beschouwd . De Staatsuitgaven voor 1924 vergeleken bij 1914 staan tot elkaar als 284 tot 100 . En als men de getallen van 1914 heeft vermenigvuldigd met het Indexcijfer 1.73 , dan nóg Is er bovendien een verhooglng in den Staatsdienst van bijna 240 millioen . De betrekkelijk hoogste toename der uiigaven zijn waar te nemen bij de departe - menten van Arbeid . Handel en Nijverheid ( van 100 op 519 ) en van Onderwijs , Kunsten en Wetenschappen ( 100 op 437 ). De minst eischende departementen wa - ren Marine ( 100 op 201 ), Oorlog ( 100 op 177)enHuisderKoningin(100opl87 ), De uitgaven voor de drie laatste depar - tementen stegen dus het minste en hielden ongeveer gelijken tred met den gang van het indexcijfer . De overigen gingen er ver boven uit . Zulke cijfers kunnen hier en daar als mondstoppertjes dienen . De bezuiniging op Onderwas . Hef „ Hbld ." heeft den minister van Onderwijs , dr . De Visser , diens meening gevraagd over de bezuinigingen , welke , in verband met den financieelen toestand van den Staat , ook op onderwijsgebied onvermijdelijk zullen blijken . „ Ieder zat erkennen , zei de minister , dat een jaariijksch budget van 155 millioen voor den tegenwoordigen tijd te zwaar is . Van die 155 millioen zitten alleen 110 millioen vast in de salarissen . Wezen - lijke bezuiniging zoji dus alleen óf door inkrimping van personeel óf door verla - ging van salarissen kunnen worden ver - kregen . „ Wanneer men nu In aanmerking neemt , dat voor ecii paar jaar bij de Tweede Kamer met groote moeite het tegenwoordig salarlspeil Is verkregen en een aanmerkelijk gedeelte van de leden der Kamer dit toen nog met 16 of 30 millioen jaarlijks wilde vermeerderen , en als men daarbij in aanmerking neemt , welk een krachtigcn tegenstand de neiging tot Inkrimping van het personeel In het laatste jaar heeft ondervonden , dan voelt men , hoeveel mceite het zal kosten , tot wezenlijke inkrimping van het budget van Onderwijs te komen ." De Hanzebank te ' s - Hertogen-bosch . In den loop der maand Januari zullen successievelijk de administraties van alle 22 bijbanken der Bossche Hanze - bank naar Den Bosch worden overgebracht en daarmede dus ook die der correspondent - schappen , welke onder die bijbanken ressorteeren . Dit beteekent dus opheffing van deze bijbanken . Een recbtsvervolging ingesteld . Door den Bond van ambtenaren In dienst bij de Nederlandsch Spoorwegen , zal , nu door de directie ingaande 1 dezer , eene korting van 10 procent op de loonen van het spoorwegpersoneel Is ingevoerd en zulks naar zijne meening In strijd Is met het bepaalde In artikel 36 R . d . V . 1921 , ter zake eene rechtsvordering worden Ingesteld . Land - en Tuinbouw . De Barneyeldselie Eiermarkt . In 1923 zijn te Barneveld ter markt aangevoerd ruim 23 millioen eieren , die f 1.673.840 hebben opgebracht , of ge - middeld f 7.13 per 100 stuks . De hoog - ste prijs werd besteed In November en December , toen de eitjes gemiddeld f 15 per 100 stuks golden , terwijl de laagste prijs in April werd betaald , namelijk ge - middeld 5Y2 cent per stuk . Ten bewijze hoe geweldig de kippen - stapel zich na de oorlogsjaren in deze streken heeft uitgebreid , dienen de vol - gende cijfers . In 1919 bedroeg de eier - aanvoer te Barneveld slechfs 2 millioen , in 1920 ruim 6V4 millioen , in 1921 bijna 10V2 fflllHoen , in 1922 ruim 17Vs mil - lioen en in 1923 , zooals gemeld , ruim 23Va millioen stuks . Toch waren in 1922 de prijzen zooveel hooger , dat de op - brengst toen slechts ruim f 100,000 minder heeft bedragen dan in 1923 . Hazevellen . In Maas en Waal doet zich de merk - waardigheid voor dat daar hazevellen voor Engelsche rekening tegen goeden prijs worden opgekocht ' Voor een nituwe mode ? BetBwseli fruit hoog in pr^s . De laatste partijen Betuwsch fruit zijn verhandeld op de veiling Over-Betuwe te Eist . En merkwaardig werd er veel opgekocht voor Itaiiaansche rekening en ook weer voor de Engelsche markt . Zelfs Duitschland , dat den laatsten tijd weet afnemer werd , kocht veel op . De fruit - prijzen zijn dientengevolge bevredigend . De handelaren maakten zelfs zeet goede prijzen . Van Kerk en & odsdienst . Collecte voor noodl^dend Daitseh - land . De collecte voor het Roergebied en Rijnland heeft In het Aartsbisdom opgebracht de aanzienlijke som van 111.028,71 gulden . Aanbiddingsdag . Op Zondag 26 Juli , zal ter gelegenheid van het Inter - nationaal Euchatistisch Congres te Am - sterdam , In alle kerken en kapellen van het Aartsbisdom , gedurende den geheelen dag of ten minste na de Hoogmis het Allerheiligste ter aanbidding worden uit - gesteld . Het aartsbisdom in 1923 . Volgens een opgave van den Zeerw . heer J . H . Scholte op Relmet In het „ Ctr ." bedtoeg in 1922 het aantal Katholieken In het aartsbisdom 479.590 , het aantal H.H . Communiën 10.226.708 , het aantal ge - boorten 15.061 ; het aantal sterfgevallen 6195 , terwijl het aantal huwelijken dat jaar 3086 bedroeg . Het aantal parochieën nam in 1923 met 5 toe en bedraagt thans 324 , terwijl er nog vier in voorbereiding zijn . Verder zijn et nog twee bijkerken en 18 rectoraten , behalve de openbare en niet openbare kapellen van klooster - orden en religieuse gestichten . De gees - telijke bediening wordt uitgeoefend doot 622 priesters , onder wie 325 wereld - geestelijken . Een viertal parochiekerken werden in 1923 geconsacreerd . Het aan - tal vormelingen bedroeg 9293 . Volgens deze opgaaf bedraagt het ge - tai Katholieken in het Dekenaat Culem - borg , dat 16 parochieën omvat , 16557 , het aantal H . Communiën dat werd uit - gereikt 423315 . Het aantal geboorten be - droeg 525 , gestorven 252 , gehuwd 135 .