Tekstweergave van nieuwe_tielsche_courant-18830103-001

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
Veertigste M ’gang. 2738. VOOR DE STAD EN A.6)onnements-prljs: Por janr f 2,60. Fraueo per post .... - 3.—. Advertv.nllEa i Van óén tot zes regels 60 Centa. V . en regel moer 10 Cents, HET ARRONDISSEMENT De Uitgave : geschiedt eiken Dingsdag- en Vrijdag-Avond. Woensdag 3 Jannarij. Verkrijgbaar: bij den Uitgever; bij alle Boekhandelaren en Postkantoren in dit Rijk. ■ ügtingon aan fset Postkantoor te Tiel. :ng der bas zul plaats hebben voor da correspondentie mot de Spoortreinen: 7.10, 7.55, 9,10 en 9.55 u. voormiddags. 12.15, 1.25, 4 30, ó,—, 0.40 en 8 45 u. namiddags. )e correspondentie geschiedt met eiken trein en dus tienmaal per dag. 'oorts bestaat gelegenheid tot verzending r niet den spoortrein: Te 7,45 u. naar ateld , luzeadoorn, Dodewaard enz.; te 1,59 naar Wadenoijen ; 6. met postboden: 6.15 ’smorg. en te 4.15 nam. naar Zoelen; te C.20 ’s rnorg. naar Drumpc, Avezaath i Enron; to 6.45 ’smorg. naar Ophemert, Varik , Hoesselt, Tuil enz.; te 7 u. ’s morg. aar Wnmol, Leeuwen, Dreumel, Eossum en Heerewaarden; te 12.15 nam. naar Vamel, Leeuwen, Bruten. Alphen, Appel torn. Maasbommel en Horssen; te 6 u. naar Vamel, Brein . 1 } Loeuweu en Bruten. SPOORWEGEN. Winierdienst, aangevangen 1 November 1882. Vertrek van Tiel naar Vertrek van Cieldermalsen naar NIJMEGEN en ARNHEM. GELDERMALSEN. ’s BOSCH. UTRECHT. ARNHEM en NIJMEGEN. UTRECHT— GELDERMALSEN. ’s BOSCH— GELDERMALSEN. 7.43 8.34 10.35 * 9.5 7.20 8,29 9.46 * 7,40 9.49 * houdt niet op 9.29 * 9.8 10.32 * 12.53 9.46 * 12.58 te Wadenoijen. 12.32 * 10.58 * 1.54 4.58 12.53 5.5 1.59 2.51. 2.28 6.26 * 7.13 4.58 7.18 6.28 * 4.3? * 6.53 * 9.26 7.13 houdt niet op Wadenoijen. 9.31 6.49 * 9.36 7.37 9.58 * . Aankomst, te Tiel van t De met een * geteekenüe zijn sneltreinen. imr 1882. Xlweder is een . isar tot zijne voorgan- verzameld, en ^ ’aan wij on nieuw dan aan vang va' n een nieuwen jaar- 't 1> alsof lie - 1 getal der 866 wan- 1 uïen, waarin ons aardbolletje zijn cirkel- 1 f b óm H gemcense'happelijko Zonnige mid- ptmt volbrengt, joist groot genoeg is m te voldoen aan de behoefte zijner ewóncf# ’tot het houden van een overzigt -er het verledene. I lh - wanneer wij dat doen, dan is er o e ] dat de aandacht onzer herinnering dent, zoowel buiten als in Nederland, 1 buiten als in onze gemeente. '.ogen 't als een vorregt beschou- 1 . do vrede .on Europa bewaard et- iVant hoe nuttig en noodzakelijk de ilogei^ mo g en gcliijneu. of blijken te zijn, % , ^bvoigen, voor het leven en de ont- ilig der menschheid, wij moeten ze .schuwen als eeu gecsel des meusch- ams, als de uiting vau de laagste naris? )gten. Wel was het ook nu weder te treuren , hoe allcrwege in Europa, de dken er schatten arbeids voor over hebben n een gewapend en vrede te bewaren, oor dreigende aanvals- of verdedigings 172 maatregelen. Schatten van, arbeid verte 172 genwoordigende , geldsommen zijn ook iu 't afgeloopen jaar weder door de volken van Europa bijeengebragt en improductief erteerd, om de kern der mannelijke bevol- - aan den arbeid te onttrekken, en ten van allen in het leven te houden , zoo men meent, nog erger kwaad te omen , al moge ook juist door al die jare oorlogs- en verdedigingsmaatrege' , althans door het verbreken van 't derling evenwigt, de oorlog iu r t leven roepen , en daardoor de reeds bestaande lende der vreedzame geldverkwisting ten ,unf gevoerd worden. Hoe 't zi;, de opesche oorlog bleef uit , de steeds and e Franschc revanchezucht hield het zwaard in de schede tegenover het steeds tot de tandeii toe gewapende Duitschlaiid , dat, welligt ook daardoor, Rusland in bedwang hield. Alleen Engeland voerde krijg, maar niet in Europa, doch tot ver 172 sterking van zijn prestige, zijn overwigt in de Middellnndsche zee, vooral in Egypte — dat thans welligt een betere toekomst te gemoet gaat. Daardoor heeft de neutrali 172 teit van het cosmopolitisch Kanaal van Suez de proef doorgestaan , en is die op den duur beter verzekerd en gewaarborgd. Een ander , soortgelijk , wereldbelang deed ook eene schrede voorwaarts , het Panama- kanaal, dank zij de Lesseps , en zijn doorgra- vingsgenie. Eoa derde verbinding, niet van twee zeeën , maar van twee landen , Engeland en Frankrijk , de Kanaaltunnel, deed, schijnbaar, een stap achterwaarts, maar wij vertrouwen , naar het gewoon ontwik 172 keling*! proces van dergelijke werken, dat het zal zijn : ' riicuier pour mieux sauter.” — Akelig merkwaardig was, iu 't afgeloopen jaar, .het proces der gebroeders Peltzer in België, waarbij telegrnphen en spoorwegen een belangrijke rol hebben gespeeld, een proces dat op nieuw getuigt van de diepe verbastering van moderne zeden an karakters, en op nieuw doet vragen: *gaau wij vooruit?" gesteld dat men het eens is over vooruitgaan. Nu wij enkele punten van algemeen wereldbelang hebben aan gestipt, ter herin- nering aan T t afgeloopen jaar, willen wij ook een oogenblik hij enkele Nederkmdsehe belangen stilstaan. En dan roept dat jaar al dadelijk voor onze verbeelding terug het afgrijsselijk schouwspel van ’t vergaan van f/de Adder waarmede meer dan een millioen gulden van de natie verloren ging , doch voor welk bedrag, en moer dan dat, de natie gaarne in het leven zou terug hebben de onschatbare waarde van 65 menschenlevens, die zij een lang- zamen, akeligen, wanhopigen dood heeft zien sterven , zonder dat er iets gedaan is om die niet zoo geheel niet te voorziene Feuilleton. De Zielverkoopers. Novelle naar het Duitsch van Iïbiedrich ZmarEitMAsn, I. 1) Het was op den morgen van con" dag ifj .de maand Mei van hot jaar 1645. De zon kampte nog met de novels , die over do traag voortvloeiende Avon lieenzweefden on de dicht op elkaór gebouwde huizen van de ■tad Bristol in een somberen sluier hulden, laruit slechts de spitsen van do kerktorens do kruinen der heuvelen, waarmede de stad in ’t rond was omgeven, in de hoi' ere Jueht der hoogere streken uitstaken. Op de groote koopvaardij schepen, die op den stroom ankerden, op de werven, ir de schuren en magazijnen wemelde het reeds, in weerwil van het vroege morgenuur , van gespierde arbeiders , die schreeuwend ea vloe 172 kend hun dagwerk verrichtten; in de nauwe straten verdrong zich eeuo bcdrii vige mem gte, goederon-karren , door honden getrokken , i ddoii van pakhuis tot pakhuis, nieuw aan 172 ga wor ven matrozen, nog dronken van het gelag vau den vervlogen nacht, tuimelden onder luid ge Dngs de haven^ eu nu -.,i den zfl " man, gevolgd door ocu .antal'; jibev-ri- o livrei, met afge- I6%6f. SCUÏtiüL'It lj -U011, of onwaarschijnlijke ramp te voorkomen, zonder dat een hand ter redding der wor 172 stelenden met den dood is uitgestoken. Is het diep geschokte gevoel der natie bevre 172 digd ? zal, kan liet bevredigd worden ? wij nemen de vrijheid te verwijzen naar hetgeen wij zeer kort na de ramp schreven in No. 2691 van deze courant, dd, 19 Julij jl. Wat wij toen voorzagen , komt, helaas! uit. Merkwaardig was dit jaar voor Nederland, ja buitengewoon merkwaardig, de zoo lang 172 durige , en nog niet volkomen opgehelderde, ministeriele crisis, en het 'optreden van den Minister Pijnacker Hordijk, met het programma van kieswet-wijziging, en grond 172 wetsherziening in ’t verschiet, en de Brauw met de Atjeh- en Billiton-kweatïe. Daarbij komt, of liever blijft, dé alles meer en meer beheerschende zoogenaamde onderwijs- (eigenlijk clerikaal-sociale) kwestie, welke steeds in toenemende mate aan de orde is Al die hoogst gewigtige onderwerpen zijn nog niet in het vat waarin zij zuren moe 172 ten , en kunnen van den gewigtigsten in 172 vloed worden op den duur of de toekomst van het tegenwoordig ministerie, mitsdien op het belang van het Vaderland. Üvrigens blijven wij steeds van meening dat er voor de verdedigbaarheid , en den intellectuelen toestand van ons land weinig goeds te ver 172 wachten is, zonder invoering van dienst- pligt en leerpligt.. Nederland laboreert steeds aan over-vrijfteidszucht, de hier te lande sterker dan elders ontwikkelde vrijheidszucht om het goede te laten en het kwade te doen. Maar, hoe gedwee onze gedweee natie zich laat breidelen en leiden , als er maar een man opstaat, die haar aandurft, bewijst de invoering en uitwerking der Drankwet —• die, betrekkelijk, reeds wonderen heeft gedaan tot beperking eener afschuwelijke volkszonde, en die nog meer belooft, in 172 dien de Regering er maar krachtdadig de hand aan houdt, en het niet op de Ge 172 meentebesturen late aankomen , waarvan in het algemeen weinig te verwachten is. Wij Maar in weerwil van het levendig verkeer, in spijt van de teekenen van bedrijvigheid, kon het een opmerkzaam toeschouwer niet ontgaan, dat een zorgelijke , drukkende trek op alle gezichten lag, geheel tegenover 172 gesteld met den flinken levenslust, die bij de Bristolers nog voor weinige jaren uit de oogen keek. De tijden van het „vrbohjke oud Engeland” war on voorbij, ton grave gedragen ouder de rogcaring van Karel I, cu haat, tweedracht, zorg voor de toekomst, hadden meer of minder zich van aller harten meester gemaakt. Want door ’s Konings absolute neigingen, door do kerkohjke nieuwigheden , door den gewetensdwang, dien een door hem aange 172 stelde hoogmoedige clerus op de geloorigeu uitoefende , was een gevoel van diepe veront 172 waardiging onder het volk wakker geroepen geworden, vooral onder de Puriteinen, die naar staatkundige en godsdienstige vrijheid, gegrondvest op de leerstellingen dos bijbels, streefden. Het volk, vol zorg voor zijne hoiligo goederen, wendde zich meer en meer van den Koning af, die het conflict door de openlijke minachting van de rechten van het Parlement nog verscherpte. Altoos vor 172 der schreed de invloed der Puriteinen, die door eene reeks der degelijkste leden van hot Parlement ondersteund werden, steeds mach tiger ontwikkelde zich deze aanvankelijk onderdrukte partij en iu het jaar 1643 volgde eindelijk de volkomen breuk tusschen Koning es Volk. Beide deelon, de onvruchtbare twisten moede, deden een beroep op de wapenen. Nog zweefde de weegschaal der beslissing heen en weer, dan eens zegepraalde het leger van het „lange Parlement” en bracht de ngroote Independent Cromwell”, waarbij ook met zijne gevreesde dragonders op den vijand stiet, dezen nederlaag op nederlaag toe, dan weder werden de puriteinschetroe 172 pen door de aanhangers des Konings, de zoogenaamde Cavalieren, geslagen. Allo gruwelen des burgeroorlogs bezochten het eens zoo vroolijke oud-Engeland cn nog was het voor de duisternis der toekomst verborgen , wie overwinnaar zou blijven, wie aan het land do vurig gewensehte vrijheid , c _in vrede, waarnaar men smachtte, zou toruggeven. Wel is waar handhaafde Bristol, in weer 172 wil van den oorlogstoestand, waardoor de welvaart van geheele provinciën te gronde werd goriebt, nog altoos den eersten rang als zeehaven en handelsstad, naast Londen. Ofschoon hot slechts 28,000 inwoners teldr, bevond zich in zijne muren een rijkdo:, op- gestapeld, die weinig van diender oohistad verschilde. Terwijl do Londeusche handel groote verliezen leed, was voor Bristol de oorlogsfurie tot nu toe voorbij gevaren, zon 172 der de stad to schaden. Ongehinderd liepen rijk beladen schepen van "West-Indië on de Amerikaanaeho koloniën binnen en de schatten stapelden zich in de handen der Bristoler koop 172 lui opdie met niet genoeg te waardeeren zijn groote voorstanders van de autonomie der Gemeenten, in beginsel, maar zoolang de kiezers niet rijp zijn om behoorlijke vertegenwoordiger-' in de gemeenteraden te kiezen , zoolang de benoeming der Burge 172 meesters aan geen voldoende vaste regelen gebonden is, geven wij verre de voorkeur aan centralisatie en uniformiteit, door een Rijkswet geregeld en door een krachtigen Minister gehandteerd. Liever Staats- dan Gemeente-zorg. Poor een Rijkswet heeft de natie veel meer respect, dan Voor eene plaatselijke verordening, en de wetenschap dat allen onder dezelfde wet leven , schept eene verzoenende solidariteit in ’t gehoor 172 zamen , die, eene meestal wrevelige, verge 172 lijking met andere gemeenten, en het ont 172 zien van, doorgaans weinig eerbiedwaardige, plaatselijke gewoonten en eigenaardigheden uitsluit. Nog was het jaar 1882 gedenkwaardig door de weersgesteldheid, die een ongekende hoeveelheid water in en over ons land bragt', en den spot dreef met allemetereo- logische gegevens en voorspellingen. Wel was die toestand vrij algemeen in een groot deel van Europa en elders, maar nergens misschien was hij zoo tastbaar als in onze /'Lage Landen” aan de Zee, toch reeds zoo waterrijk. Gelukkig bleven wij be 172 waard voor de rampen van doorbraken :n eigenlijke overstroomingen , die. vooral bij den tegenwoordigen staat der landerijen , der dijken en rivieren, een niet te beschrij 172 ven ellende veroorzaakt zouden hebben. Onder de mannen van beteekenis welke wij door den dood verloren, noemen wij slechts j)r. van Oosterzee, Mr. Göudsmit en Mr. Godefroi, een drietal in de Kerk, ie Wetenschap en den Staat, wier plaatsen vooreerst ledig blijven. Ten slotte , slaan wij nog een vlugtigeu terugblik op onze Gemeente. Do twee groote gebeurtenissen, eenig in de geschiedenis van Tiel, behoeven wij nnauwelijks te herinneren. onpartijdigheid hunne waren zoowel aan do lichtzinnige Cavaliers, als aan de in het ge 172 loof sterke Puriteinen verkochten. Maar de steeds met meer verbittering woedende strijd, die het Engelsche volk van de hoogste tot de laagste . klassen verdeelde, begon ook in Bristol zijn invloed to doen gevoelen. Het beginsel van wijze onzijdig 172 heid , dat den kooplieden zulk een groot voordeel verschafte, liet zich op den duur . oxet staande houden. Onder de burgerij woelden reeds haat en tweedracht, De ge 172 moederen werden hoe langer hoo meer ver 172 hit , dreigende ken teekenen duidden op een spoedige uitbarsting van lang golcoesiorden wrevel. Do armere burgers, de handwerks 172 lieden en do boeren gaven openlijk hunne pu- riteinsehe gezindheid te kennen , en de rijke, wegens zijne weelde en gewetenloosheid beruchte koopmansstand zag zich daardoor gedwongen do zijde der koninklijken te kiezen. Do kooplieden wisten maar al te goed, hoe hard de in hunne zeden zoo strenge Puriteinen, voor het geval door hen; de over 172 winning werd behaald, met hen iu 't gericht zouden treden ; zij begonnen te beven bij de gedachte, dat zij wegens zekere praktijken, die het licht niet mochten zien, ter verant 172 woording zouden geroepen kannen worden. Nergens bloeide immers zoo sterk als in Bristol do witte-slavenhandel naar de Amerj- kaanscho koloniën, zelfs de hoogste stads- beambten versmaadden het niet, hunnen rijk 172 dom door de söhandelijksto ziolyerkonperij te Het Paleis van Justitie, of (wil men liever) het Regtsgebouw, en rle Spoorweg. De opening van beide ligt og versehi in *t geheugen met alles wat er bij neef* plaats gehad, en er over gezegd en ge 172 schreven is. Toch mag in een Tieisch overzigt van gewigtige gebeurtenissen in 1881. , een enkel woord daarover niet ontbreken. Nooit bezat Tiel een opzettelijk dar .‘toe vervaardigd gebouw voor de bedeeling van het regt binnen zijn gebied of arrondisse 172 ment. Het Gerigt van Tiel zetelde oudtijds op het Stadhuis; evenzoo dat van Sanctwijeij (Zandwijk). Zelfs onder de Franschc regt terlijke organisatie van 1811 tot 1853 werd de Rogtbank gehouden op het Stad-, huis, eu van 1838 tot 1382 we-" 1 een voormalig particulier woonhuis voor Regts 172 gebouw gebruik! Nadat Tiel, dank zij den goeden inzigten en den ijver van de Heeren van Lijnden en van Rappa.'d , kan geacht worden als zetelplaats eener Regt- bank, de vuurproef doorgestaan te hebben, heeft de Regering hier een gebouw voor de regtsbedceling doen verrijzen , dat zijn ontwerper, den Heer Metzelaar , alle eer aandoet, en de algemeene bewondering verdient en verwekt. Tiel mag daar trotsch op zijn, niet alleen als een waarborg voor do duurzaamheid van deze zetelplaats ener Regtbank, maar ook als een si eraan van de stad. Het komt er nu maar op aan dat de gemeente door daden toone die voorregten waardig te zijn en op hun waren prijs" te schatten, door gebruik te maken van de niet genoeg gewaardeerde, althans te waarderen, gelegenheid , om & omgeving van het geheel vrij staande gebouw, fraai, sierlijk en doelmatig in te rigf.cn, naar een vast plan, wat buitendien veel goed- koopcr is, dan stelselloos met Rukken en brokken te werk te gaso. Van niet minder groot belang is de eindelijke opening van den spoorweg, dank zij der energie van den Minister van Wa- vdtmeerderen. !Veo den schuldigen, wanneer de stad in dc handen der Puriteino?: viel eu de onverbiddelijke Cromwell over hou iu ’t gericht ging zitten. De gemoedsstemming werd van dag tot dag dreigender en meer bespannen. _31eoh& de matrozen cn scheepsarbeiders , die e> en ais hunne arbeid gevers de gaa;: des Konings aankingen , behielden den ouden , zorgeloozon overmoed, dio vreemd mot den somberen geest der burgers contrasteerde. Ieder rist, dat slechts do aanwezigheid der Koninklijke bezetting een openlijken opstand voorloopig nog weerhield.* Onder de wemelendo volks 172 menigte , die do straten vulde, hoen eS weer schoot en zich verdrong, alleen bezig, zoo het scheen, met do plichten , die hur. beroep of bedrijf meebracht, kofiieder oogeublik ee verbitterde strijd, man tegen man, uitbar 172 sten. Brandstof was genoeg opeen gehoopt, er was slechts één vonk notxiig, om eeno uitbarsting te voorschijn te roepen. Door de hoofdstraat, die ter nanwernood zoo breed was, dat twee rijtuigen voor elkander daarin konden uitwijken, kwam een Koninkujf • koerier op een met zweet bedekt paard regel 172 recht op het stadhuis aauremieu. Schreeuwend . week de menigte voor den stampenden hoef 172 slag uiteen, hier en daar verhiel zich een vuist en eene verwenaching werd hem - ssrna gestuurd. „Zoo rijden de goddoloazon uw hos» _ i« hun hoogmoed tot dat hen do tuvrn v i.a Heer verplettert ’, mompelde con ouu man