Tekstweergave van nieuwe_tielsche_courant-18890102-001

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

1889. Zes en Veertigste Jaargang. 3359. VOOR DE STAD EN AboniieBiMmls-prijs: Per jaar f 2.GO. Franco per post . . - 3.—. Advertentiën: Van één tot zes regels 60 Cents. Voor eiken regel meer 10 Cents. a I HET ARRONDISSEMENT. I>e Uitgave: geschiedt eiken Dinsdag 172 en Vrijdag-Avond. Woensdag 2 Januari, Verkrijgbaar: bij den Uitgever; bij alle Boekhandelaren en Postkantoren in dit Rijk. Nederland in 1688. Wanneer weder een jaarkring is afgeloo- pen, dan brengt de gewoonte mede, dat , even als ieder huisvader het in zijn gezin doet, zoo ook hij , die belang stelt in de openbare zaak , een blik werpt op de huis 172 houding van den staat, de belangrijke voor 172 vallen daarin overziet, nagaat of hot goede het kwade heeft overtroffen , en zoo tot de slotsom komt, of de geboortegrond, die toeh ieder , wieti het hart nog op de rechte plaats zit, dierbaar moet zijn, in zedehjken en stoffehjken zin al dan niet is vooruitge 172 gaan. In korte trekken zullen wij trachten, ons van die taak te kwijten. Voor onzen staatkundigen toestand was het jaar 1888 een jaar van voel beteekenis. In het voorjaar toeh hadden onder de werking van de in het vorig jaar tot stand gekomen Grondwet de eerste verkiezingen voor de beide Kamers der Staten-Generaal plaats, Het zal zeker velen nog levendig voor den geest staan , welk oene groote beweging en spanning bijna overal in ons land daardoor is ontstaan ; hoe de kiesvereeiiigingcn als pad 172 destoelen uit den grond verrezen, hoe in deze — wat tot nog toe slechts bij uitzon 172 dering was geschied — de kandidaten voor de Tweede Kamer in persoon optraden , om hunne staatkundige beginselen bloot te leg 172 gen en beloften te doen , die zij niet altoos zouden kunnen vervuilen. De dagbladen waren als opgevuld met opgeschroefde aan 172 bevelingen , het regende strooibiljetten, er hadden heftige samen- en besprekingen plaats over de gestelde kandidaten; het bleek duidelijk , hoe zeer de hartstochten in beweging waren geraakt. Vooral de libe 172 ralen moesten het ontgelden ; zij werden met de zwartste kleuren afgeschilderd , als kin 172 deren des duivels voorgesteld ; aan hen werd zelfs de achteruitgang van de volkswelvaart geweten. Als zij maar van de baan waren , dan zou alles wel anders, veel beter wor 172 den ! Dat maakte indruk, vooral bij de weinig ontwikkelden , wier aantal door de uitbreiding van de kiesbevoegden aan 172 zienlijk was toegenomen. Het volk is in den regel niet slechts lichtgeloovig, maar ook wantrouwend en ergdenkend; er moest een zondenbok zijn en ditmaal wa 172 ren het de liberalen , die, terwijl zij jaren lang de meerderheid in het parlement had 172 den gevormd, niets hadden tot stand ge 172 bracht en vooral de behartiging der volks 172 belangen schromelijk zouden hebben uit het oog verloren. Ook de onderwijskwestie deed, als van ouds, dienst; aan de liberalen had men de tel gehate schoolwet van 1878 te Feuilleton. De Fabrieksdirecteur. Novelle naar het Duitsch van REINHOLD ORTMANN. L 1) De groote fabrieksklok boven de in 172 gangspoort der katoenspinnerij verkondigde met verre hoorbare slagen het vierde na 172 middaguur. Voor de arbeiders en arbeid 172 sters , wier aantal vele honderden bedroeg, was dit een welkom teeken, want het be- teekende immers het begin van een rusttijd van een half uur in hunne inspannende «n eentonige bezigheid. De spinnerij was eene der aaiizierilijkste inrichtingen van dit soort en sedert onder 172 scheiden jaren in het bezit van eene ven 172 nootschap , die uit haar bedrijf zeer groote winsten trok. Reeds de omvang van het fabrieksgebouw deed tot de uitgebreidheid der inrichting besluiten. Het was een naar alle kanteu vrijliggend, stevig gebouw van ge 172 bakken steen, dat tot eene statige hoogte van vijf verdiepingen oprees en uit welks open vensters onafgebroken het ratelen en stampen en snorren van talrijke machines weerklonk. Op de eerste verdieping en geheel afge 172 zonderd van de voorraadlokalen en arbeids- zalen bevond zich het afzonderlijk bureau van den directeur en het kantoor der fabriek. Daarheen kwam men door een bijzonderen ingang op een breede en gemakkelijke danken, die de schatkist van staat en ge 172 meente op zulke zware offers kwam te staan, zonder dat, zoo beweerde men , al bleek ook het tegendeel, het volk in kennis en be 172 schaving was vooruit gegaan. Het ontbrak niet aan allerlei partij - manoe uvres ; aan het samengaan van katholieken en anti-revoluti- onairen bij de stembus waren wij gewoon ; maar een ongewoon verschijnsel bij deze ver 172 kiezingen was het, dat de radicalen, die men met recht mocht veronderstellen dat zich bij de liberalen zouden aansluiten , zich bij de clericalen voegden en zulks alleen om hen het onderspit te doen delven. Men had had het zoo lang met de liberalen gedaan , zonder dat het eenige uitkomst opleverde, welnu , men moest het nu eens met de te 172 genpartij beproeven ! Dat was de leus van velen en het schijnt inderdaad .dat vroegere voorstanders der liberale partij thans tot den vijand zijn overgeloopen. Als een vlek , die op de jongste kamerverkiezingen kleeft, mag wel aangestipt worden de houding der anti-revolutionairen , die , om de verkiezing van een liberaal lid, den heer Heldt, in het district Schoterland te doen mislukken , hun 172 ne stemmen uitbrachten op den soeiaal-de- mocraat, den heer Domela Nieuwenhuis. Dit was zoo karakterloos mogelijk en heeft dan ook die partij, die zich nog wel beroem 172 de in liefde voor ons regeerend stamhuis voor niemand onder te doen, met recht in veler achting en aanzien doen dalen. Do uitslag' der verkiezingon , mot unoimol spanning afgewacht, is bekend. De anti 172 liberalen behaalden voor de Kamer van Honderd de meerderheid , wat trouwens bij de kentering der openbare meening omtrent de liberalen zich wel liet voorzien. Ont 172 moedigend is evenwel die uitkomst niet; de behaalde meerderheid is niet groot, in som 172 mige districten wonnen de gekozenen het slechts met weinige stemmen boven hunne medestanders. Voldoet de nieuwe Kamer, evenmin als hare voorgangster, aan de ver 172 wachting , dan is het zeer wel mogelijk, dat de liberale partij bij de volgende verkiezin 172 gen weder de zege behaalt. Intusschen dit zij te barer eere gezegd, neemt zij in de Kamer eene waardige houding aan : zij maakte geene oppositie quand m&me en belemmert in geen enkel opzicht den gang van zaken. Zij verwekt ontzag ook bij hare tegenstanders en vindt bovendien steun bij de Eerste Ka 172 mer, waarin de liberale partij nog altoos de overhand heeft. Een gevolg van de verkiezingen was de aftreding van het Ministerie Heemskerk, wat men niet mag betreuren, want de kracht van dit bewind berustte eigenlijk niet op regeer- maar op balanceerkunst; daardoor trap, en hunne inrichting was ongemeen sier 172 lijk. De schrijftafel des directeurs en de rijkgesneden stoel daarvoor konden bijna voor kunstwerken doorgaan en ook anders leverde ieder voorwerp tot versiering in de confor- table kamer een bewijs voor het vermoeden, dat mijnheer de directeur Hugo Herwarth een voorstander van gemak en van levens 172 genot was. Kostbare platen en etsen ver 172 sierden de muren , een zacht tapijt dekte den vloer en op een klein tafeltje stond steeds naast het geopende sigarenkistje een fijn geslepen kristallen fleschje met als purper fonkelenden wijn. Toen de heldere slagen der klok het ves- peruur aankondigden, verhief zich ook de fabrieksdirecteur uit zijn leunstoel. Het was een man van middelbare grootte, breed ge 172 schouderd en ruim vijftig jaren oud. Zijn hoofdhaar was reeds sterk gedund en in het donkere bruin van den kort geknipten ring 172 baard vermengden zich talrijke grijze draden. Het ronde, licht rood gekleurde gezicht ver 172 toonde eene uitdrukking van genotzucht en de kleine, een weinig toegeknepen oogen keken eenigszins rusteloos door de scherpe glazen van den gouden bril. De directeur nam eenige der op zijne schrijftafel liggende papieren en maakte de deur open , die zijn kantoor met het kantoor der tab riek in verbinding stelde. Daar werk 172 ten verscheiden boekhouders aan breede dubbele lessenaars en in een klein zijlokaal, dat door een meer dan manshoogen spaanschen muur was afgedeeld, had de bureauchef Bertelmann tusschen twee geweldige ijzeren geldkasten zijne plaats. Daarheen richtte de directeur Herwarth zijne schreden , nadat hjj de eerbiedige groeten der boekhouders is het dan ook den Premier van dit kabinet gelukt, zich jaren lang staande te houden en de Grondwetsherziening te doen slagen. Het nieuwe Ministerie bevat — dit moet erkend worden — onderscheiden goede ele 172 menten. Het valt , met uitzondering van den Minister van Financiën, den heer Godin de Beaufort, die afkeerig van alle belasting 172 hervorming schijnt te zijn , niet tegen. Het zonden register van den Minister van Kolo 172 niën , den Heer Keuehenins, is in de Tweede Kamer en ook dezer dagen in de Eerste door den Heer Six meer dan eens voorge 172 lezen , zoodat wij ons kunnen onthouden , zulks hier te doen. Ons komt het voor, dat deze minister , die zijne hartstochtelijk Cal 172 vinistische gezindheid niet kan bedwingen, hoe bekwaam en werkzaam ook , een wezen 172 lijk gevaar voor dit Kabinet oplevert. Over do werkkracht van dit Kabinet valt nog weinig te zeggen ; alleen de noodzake 172 lijkste wetten, de bankwet en de begroe 172 tingen zijn afgedaan. Aan toezeggingen van andere wetten, vooral die betreffende de zoogenaamde sociale kwestie , waar ieder den mond vol van hoeft, heeft het waar 172 lijk niet outbroken. De toekomst zal leeren wat er van terecht komt: wij vreezen met het oog op de verbazende praatzucht en uitvoerigheid in' de Kamer van Honderd, niet veel of althans niet met gewenschten spoed. De gerektheid is een groote fout van ons Parlement, die belemmerend werkt en afdneninQ. vnn valron +ti n?3nhoudt. In verband met de optreumg van ccn nieuw Ministerie, en ook om andere redenen, werden de Gouverneurs-Generaals in Oost 172 en West-Indië , alsmede de Commissarissen des Konings in Utrecht en Drenthe door andere titularissen vervangen. Orde en rust werden in het Bantamsche op bedenkelijke wijze verstoord, maar door het met krachtige hand bedwingen der onlusten spoedig hersteld, Werkstakingen hadden in het afgeloopen jaar veelvuldig plaats ; deels tengevolge van misbruiken , maar meer nog van ophitsingen der sociaal-democraten, die ook onlangs in do hoofdstad meermalen als rustverstoorders zijn opgetreden. Te Utrecht werd eene groote meeting van Katholieken gehouden, om een lans te breken voor de herstelling van de wereldlijke macht van den Paus en te Amsterdam van voor 172 standers van algemeen stemrecht, naar het ons voorkomt met weinig kans op welslagen. Nog altoos verkeeren landbouw en nijver 172 heid bij ons in een kwijnenden toestand; er wordt tot gemoetkoming van beide takken van volksbestaan invoering van beschermende rechten aanbevolen. Maar het Ministerie zal zich wel tweemaal bedenken, voordat het met een genadig hoofdknikken beantwoord had. „Daar zijn eenige zaken voor u, mijnheer Bertelmann ,“ zei hij met luide stem. „Gij zult wel zoo vriendelijk zijn ze af te doen “ De aangesprokene was , wat zijn ui terlijk voorkomen betrof, een volmaakte tegenstel 172 ling van den welgevoeden, van kracht en gezondheid tintelenden fabrieksdirecteur. Zij 172 ne lange, ziekelijk vermagerde gestalte was voorover gebogen en als het ware in zich zelve weggezonken ; het dorre , bloedelooze gezicht met de ingevallen wangen en de diep liggende , brandende oogen schenen die van een doodzieke en er was bovendien in al de gebaren van den man iets schuws en gedrukts, dat zijne verschijning des te meer deerniswaardig maakte. „Zeer wel, mijnheer de directeur, zeer wel l 11 antwoordde hij snel met heesche , bijna gedempte stem. „Ik zal mij zoo veel moge 172 lijk haasten. 1 En zijne bevende vingers streken daarbij zenuwachtig over de papieren, welke Her 172 warth voor hem neergelegd had. Deze echter, die nu geheel achter den spaanschen muur was gaan staan, bukte vlak tegen zijn oor en fluisterde tegen hem zoo zacht, dat de anderen niets meer daarvan konden vernemen : „Is de zaak met de ruwe katoen in orde ?“ „Alles in orde? 1 klonk het als een adem terug. „Ik heb er mede gehandeld als al 172 toos en nu kon natuurlijk niemand iets merken. 1 „Goed! Schmidt heeft zich ook weder aangemeld. Gij moet er voor zorgen, dat hij de garens stipt ontvangt. 1 Er ging eene huivering door de uit- ' daartoe voorstellen doet. Het voorbeeld van Duitsehland, waar men als gevolg van het protectiestelsel duurder brood eet dan bij ons, is voor ons eene waarschuwing die niet mag in den wind geslagen worden. Er is geen twijfel aan, of het verbroken evenwicht zal zich weder herstellen, al ge 172 schiedt dit niet zoo spoedig als men wel wenscht. Alles te samengenomen is de staatkundige en oeconomische toestand in ons vaderland niet geheel onbevredigend. Er vertoonen zich zelfs enkele lichtstralen, die op eene betere toekomst wijzen. Het aantal werke- loozen in onze hoofdsteden was in 1888 minder dan vorige jaren; men is er daarbij voortdurend op bedacht, den nood der be- hoeftigen te lenigen en hun die werken willen werk te verschaffen. Onze letterkunde leed gevoelige verliezen door den dood van Vissering, Vosmaer , Hofdijk, Zimmerman en de Buil, allen schrijvers en dichters van de oudere school, maar wier ledige plaats niet spoedig door de jongeren zal worden aangevuld. Onder 172 wijs , kunsten on wetenschappen bloeien; onze schilders behaalden te München eene schitterende zege; onze bouw- en tuinbouw 172 kundigen gaven bewijzen van smaak, deze in artistieke gebouwen, gene in sierlijke parken, kortom onze natie heeft in 1888 ge 172 toond nog geene nation éteinte te zijn en aldus voortgaande zal nog een weerschijn van Ond-Holland’s roem op het tegenwoor- aI 6 b " " (Ingew-tmtlen.) Nieuwjaar. De tijd is uitgevonden om de eeuwigheid te meten, en de tijdrekenkunde is onmis 172 baar voor ieder mensch , om ’t stukje eeuwig 172 heid dat hij hier doorleeft, te kunnen nagaan. En, in verhouding tot ’s menschen aardse hen levensduur , zijn 365 achtereenvolgende da 172 gen een geschikt tijdperk om het eens te overzien, en bij hun einde , er even bij stil te staan. De gebeurtenissen , toestanden en omstandigheden storen zich echter niet aan oud- of nieuwjaar, maar volgen hun gigen loop naar de wetten van oorzaak en gevolg, en het nieuwe jaar valt midden in de ge 172 beurtenissen , (in medias res). Een der gewigtigste , ofschoon schijnbaar negatieve, gebeurtenissen van het afgeloo 172 pen jaar, is wel dat wij vrij zijn gebleven van een grooten, van een Europeschen oorlog, in ’t bijzonder van den revanche-oorlog. Het gevaar van dien oorlog ia misschien op dit oogenblik minder dreigend dan het meer dan eens in het afgeloopen jaar geweest is , — gedroogde gestalte van den bureauchef. „Als het maar mogelijk zal zijn, mijnheer de directeur — als het maar mogelijk zal zijn ! De werkmeester Grunert is zeer attent. Ik vrees dat hij al een zekere verdenking — een zekere verdenking heeft opgevat. 1 Herwarth drukte de tanden op elkaer. Voor een oogenblik was de behagelijke uit 172 drukking geheel en al uit zijn gezicht ver 172 dwenen. „Voor den duivel dat ook nog! Nu, ik zal het met den werkmeester afmaken. Doe gij maar wat ik u gezegd heb, Bertelmann. Gij weet wel dat gij niets te vreezen hebt, zoo lang ik de verantwoording op mij neem.“ De aangesprokene antwoordde slechts met een diepe zucht, De directeur ging evenwel met stemver 172 heffing voort: „Ik ben het met uwe beschikking , geheel en al eens; bovendien weet ik dat: wij ons op uwe soliditeit en uwen ijver in dienst! der maatschappij altoos hebben kunnen ver 172 laten. 1 Daarna trad hij achter den spaanschen muur te voorschijn en wenkte den aan de kopieer- pers bezigen kantoorbediende naar zich toe: „Zoek den werkmeester Grunert op en deel hem mede, dat ik hem van avond in mijn bureau wensch te spreken. Zeg hem, het betreft gewichtige en dringende aange 172 legenheden. 1 Meteen verliet hij het kantoor, om in zijne werkkamer een glas met den donker- rooden, fonkelenden wijn te vullen , dat hij haastig naar binnen gooide. Juist had hij eene sigaar aangestoken en de eerste geurige rookwolkjes voor zich weg geblazen, toen een hard , krachtig kloppen zich deed hooren. „Aha! 1 ze' Herwarth halfluide, terwjjl hij geweken is het daarom niet. Ja, in som 172 mige opzigten is het grooter geworden. Men zou kunnen zeggen dat de steeds dreigende crisis, gedurende het afgeloopen jaar , al weder naderbij is gekomen. De toebereid 172 selen tot den oorlog zijn overal blijven voort 172 gaan en toenemen. Die staat van zaken moet eindelijk buigen of barsten. Ontwapening of oorlog , één van beiden. Nu is er zeker minder kans op de eerste , dan op den laat 172 ste. Tijd winnen is het algemeen streven; bij den één om zich nog beter toe te rusten tot den oorlog, bij den ander om hem zoo lang mogelijk te verschuiven. Het middel daartoe is wederkeerigo bedreiging. Eene schijnbare kleinigheid, maar die ieder oogen 172 blik zich kan voordoen, is voldoende voor de uitbarsting. De hoofdzaak is de toestand der gemoederen in Erankrijk, de geest der Fransche natie tegenover de Duitschers. De diepe haat van do eerste tegen de laatsten is hoegenaamd niet verminderd; ook kan hij niet uitslijten omdat hij voortdurend gevoed wordt, ook door de steeds voortgaande ver 172 meerdering der strijdkrachten , waarvoor de natie zich eiken last getroost. Voeg daarbij de politieke woelingen , waardoor elke vaste regering in Frankrijk onmogelijk wordt. en het is duidelijk dat van daar uit steeds het grootste gevaar van oorlog dreigt, en dat in dit opzigt, het jaar 1889 met een donker vooruitzigt begint. Wij moeten, helaas! bekennen dat ook voor ons de vooruitzigten in dit jaar niet o - Li v. Daargelaten , dat het oorlogsgevaar oou Nederland bedreigt, wanneer het tot een Europeschen oorlog komt, — ook binnens 172 lands is er niet veel opwekkends aan den gezigteinder. • De groote gebeurtenis van Maart 1888 draagt hare vruchten. ’t Is waar, ’t zou erger kunnen zijn, maar, in de ruim driejaren tijd, die ons nog van de eerstvolgende verkie 172 zingen scheiden , kan er nog veel gebeuren. De taktiek van 't Ministerie schijnt te zijn zich althans tot zoolang staande te hou 172 den ; ten dien einde botsingen met de Eerste Kamer en eiken hevigen aanstoot te vermijden; maar toch, inmiddels , tevens zooveel mogelijk kleine verover- ingjes te maken in clericale rigting, waarbij de beide fractiën elkander controle 172 ren, en de eene niet meer behoort te profi 172 teren dan de andere. Van daar, geen her 172 vormingen , geen verbetering van belasting 172 stelsel , geen leerpligt, geen dienstpligt, commissoriaal maken , uitstellen , overwegen, temporiseren; tornen aan het openbaar on 172 derwijs, eenige kweekscholen voor onderwij 172 zers opbeffen , zooveel mogelijk benoemingen zijn korten ringbaard streek, „dat is hij 1 Nu ik zal het kort maken. 1 En terwijl hij zich in zijn gesneden stoel liet vallen, riep hij tamelijk trotsch en op meesteraehtigeu toon: „Binnen! 1 De binnenkomende was den fabrieksdirec 172 teur in jaren ongeveer gelijk. Flink on krachtig gebouwd als deze , overtrof hij hem in grootte toch een heel eind. Zijn gezicht was niet mooi en de diepe lijnen , waarmede het doorploegd was, had onmiskenbaar de ijzeren griffel der zorgen daar in gegroefd , maar er was in die trekken iets oprechts en trouwhartigs , dat, trots een bijna norschen ernst, weldadiger aandeed , dan het innemend lachje van den directeur. De man droeg een eenvoudig, maar zindelijk arbeiderspak en zijne handen waren de grove, eeltige van een arbeider. „Goeien dag, mijnheer de directeur! 1 zei hij, dicht bij de deur blijvende staan, zonder eenige onderdanigheid in houding en stem. „Gij wenscht mij te spreken ?“ „Ja, mijnheer Grunert! Wilt gij niet gaan zitten ?“ „Dank n ! Het zal toch wel zoo lang niet duren, want het zal wel iets zijn dat de za 172 ken betreft. 1 „Niet zoo geheel! Maai men kan u an 172 ders zoo niet te grijpen krijgen, ’t Is eene particuliere zaak, waarover ik het met u wenschte eens te worden en wij zullen spoe 172 dig ons doel bereiken , als gij ook bij deze gelegenheid toont de verstandige en scherp 172 zinnige man te zijn, waarvoor gij in de pu 172 blieke opinie doorgaat. 1 (Wordt vervolgd.)