Tekstweergave van TC_1945-12-29_001

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
^ iSgS uitgave van de Firma öebr . Campagne , Weerstraat 25 , Tie ! — Abonnementsprijs : voor de stad ƒ 2,50 ; ir . p . post ƒ 2,75 per kwartaal < bü vooruitbetaling ). Per week 20 et . Verscliynt Woensdag en Zaterdag . TIELSCHE COURANT Algemeen Nieuws - en Advertentieblad 1217 Adm . en Red . Weerstr . 25 , Tie ! Tel . 3714 ( K 8440 ). Voorl . red .: H . Veenstra . Stads - en arr . nieuws : N . M . F . Lathouwers . Adv.prijs 16 et . per m.m . By contr . wordt reductio toegest . Ingez . m . 50 % hooger . No . 47 Zaterdag 29 December 1945 101e Jaargang Vijf Tielenaren offerden hun leven . Indrukwekkende plechtigheid daags voor Kerstmis . Voor den Zondag En ieder goed Tielenaar en goed Vaderlander , die langs dit bord komt — en daarom is het zoo goed dat het hier hangt — zal zich moeten bezinnen dat evenzoo goed zijn naam hier had kunnen staan . Als wij dat goed beden - ken dan maakt ons dat klein en stil . Ik zeide het , het leed hun gedaan l & Tiel aangedaan , maar laten we nooit vergeten : het wordt gedragen door de nabestaanden die hen moesten afstaan , die kregen de zware last welke voor ons allen bestemd was . Laat ik als Hoofd van het Gemeente - bestuur en als zoodanig de burgerij van Tiel vertegenwoordigend tegen over die nabestaanden nog eens groote deernis en diep medeleven mogen uitspreken voor de ramp die hen trof . Wij zullen het offer , dat vooral hun offer was , niet vergeten . Namens alle goede Tielenaren wil ik deze krans hier leggen als een eerbie - dige nagedachtenis aan de vijf uit ons midden die vielen en het offer voor ons allen brachten . De heer Van Uitert legt namens het P.T.T.-personeel een krans . De heer Siemens sloot hierna de bij - eenkomst en zegde dank voor deze plechtige herdenking . Het ware wachten . De gemeente , die op Christus ' weder - komst wacht , heeft onder dat wachten niet ledig te zitten . Dat het geen wach - ten zij met de handen in den schoot ! Zij heeft zooveel nog te doen . Daar rechts en links ligt het zaaiveld en het moet toch bezaaid . Wat zou de heer zeggen van zijn bouwland , als hij tegen den oogst kwam , om het te bezien en als hij zag , dat de arbeid was vergeten ? Talmt de Koning met zijn wederkomst misschien , omdat Zijn volk het werk nog niet af heeft ? Aan den arbeid , gemeente ! Niet als Elia in Horeb's spelonken U teruggetrokken ! Want gij hebt , als Elia , tot koningen een boodschap ! En gij hebt jonge pro - feten te zalven ten dienst ! Zoo , arbeidende . Uw Heer verwachten , — dat is het ware wachten . Zoo is dat opzien naar den Hemel niet het opzien van een droomer , die niets doet ; niet het opzien van een luiaard ; maar het opzien van den ijverigen dag - looner , die spit en spit in de aarde , en zich het edele zweet van het aangezicht wiacht , en die , zonder de hand af te laten van de spade , alleen even het hoofd opheft , en met de oogen de baan meet van de zon , welke neigt naar de aarde . De K.M.D.-gemeenschap eert haar gevallenen . Maandag 24 December j.l . heeft do K.M.D.-gemeenschap haar leden her - dacht , die in den oorlog gevallen zijn . De plechtigheden , die dezen dag plaats hadden , waren buitengewoon indruk - wekkend en de Koninklijke Metaalwa - renfabriek Daalderop heeft op eerbie - dige wijze hen geëerd , die tijdens den oorlog voor het Duitsche vuurpeleton hun leven voor het Vaderland gaven of © p andere wrjze ten gevolge van den oorlog om het leven kwamen . Opnieuw is getoond , dat het medeleven met de nagelaten betrekkingen onverflauwd is en dat een eerbiedige herinnering Eian hen die vielen ,, blijft voortleven . Des morgens om negen uur werd in de St . Dominicus-kerk een plechtige H . Mis van Requiem opgedragen door den zeereerwaarden heer Pastoor De Bruijn , geassisteerd door de Paters Jansens en Marcelis . Daarna werd om tien uur een her - denkingsdienst gehouden in Eben Haë - zer , hier ging voor Ds Oldeman . Na afloop van dezen dienst werd in de expeditie - hal der fabriek een her - denkingsplechtigheid gehouden . De ruimte was stemmingsyol ingericht . Het podium was in rouw gehuld en ge - tooid met de nationale driekleur en de groen-witte KMD - vlag . Op en aan weerszijden van het podium waren smaakvol eenige palmen aangebracht . De voorzitter van het werk-comité , de heer W . Hoorneman , opende deze plech - tigheid en begon met de directie en de familieleden van hen , die herdacht wer - den , welkom te heeten , en dank te brengen aan allen die aan het welsla - gen van dezen dag hadden meegewerkt , o.a . de comité-leden , de dames en hee - ren zangeressen en zangers en orkest - leden , in het bijzonder de heer G . Theu - nissen , die het muzikale gedeelte van deze plechtigheid leidde . Ik heb ge - meend , aldus vervolgde de heer H ., U de herdenking van de zeven KMD-ers , waarvoor zoo dadelijk als symboliek zeven kaarsen zullen branden , het beste te kunnen voorstellen door al de gevallen terug te brengen tot 24 De - cember 1944 , den vooravond van Kerst - mis , maar tevens den dag , waarop vijf Tielenaren , waaronder ,, mijnheei ' Jan " als gijzelaar werden doodgeschoten . Het is ook wel de dag , waarop wij zelf —■ meer zelfs dan bij de evacuatie de verschrikkelijke onderdrukking hebben gevoeld van den Duitschen overweldi - ger . Wij gaan herdenken : als gefusilleerden : J . J . Daalderop , lid van de directie , gefusilleerd op 24 December 1944 te Tiel ; H , Hennekes van de afd . koper - slagerij , gefusilleerd op 14 April 1945 te Bolsward ; J . G . van Rooij van de afd . spui - terij , gefusilleerd op 20 Septem - ber 1944 te Tiel . door granaatinslag gedood : G . van Asch van de afd . koperslagerij , gedood te Tiel op 1 . Tanuari 1945 ; D . V . d . Berg van de afd . gereed - schapmakerlj , gedood te Tiel op 1 Januari 1945 ; W . P . Valk van de afd . metaal - draaierij , gedood te Tiel op 6 No - vember 1944 ; verder : G . A . van Kruijsbergen van de afd . montage , op 7 Mei 1942 naar Duitschland gevoerd om te wer - ken en te Eisenach i . Thür . over - leden op 3 Maart 1944 . Mogen zij rusten in vrede . Telkens wanneer een gevallene werd genoemd , klonk een gongslag en werd een kaars ontstoken . Vervolgens zette het koor en orkest het vierstemmig ,, Wilhelmus " in , het - geen een machtigen indruk maakte . Hierna vervolgde de heer Hoorneman zijn herdenkingsrede , waarvan een ge - deelte op rijm was gezet en door den heer H . werd gedeclameerd . Een en ander werd afgewisseld door eenige muzieknummers uitgevoerd door koor en orkest . Onthulling muurschildering . Na deze declamatie werd op het po - dium een ontwerp van een muurschil - dering onthuld en een krans gehangen onder dit ontwerp . Nadat een minuut stilte in acht was genomen , bracht het koor met orkest Valerius ' Gedenck - clanck ,, Wilt heden nu treden " ten ge - hoore . De voorstelling van de muurschilde - ring , die t.z.t . in gebrandschilderd opa - lineglas in de hal van het kantoor zal worden aangebracht , is alsvolgt : Een vrouwenfiguur , in de eene hand de vlam der vrijheid houdend , slaat haar andere arm in een piëteitvol gebaar om een gevallene Aan de eene zijde prikkel - draad , distels en doornen , welke de ver - drukking en het lijden , waaronder _ de getroffenen gebukt gingen , . symbolisee - ren . Verder eenige patroonhulzen . Maar aan de andere zijde rijst een bloeiend boompje , dat in zijn stralende jonkheid wijst op het nieuwe leven en hopelijke opbloei , die zij — mede door hun dood — hielpen planten . Doch tevens is het boompje het symbool van het blijde en stralende leven , dat zij na hun tragi - schen dood tegemoet mogen gaan als loon voor hun opoffering en helden - dood . Verder is daar de vredesduif en de zon van een hopeüjk rijzende wel - vaart afgebeeld , terwijl de jaartallen 1940—1945 den tijd van onze verdruk - king in het leven roepen . Het geheel wordt samengevat in de tekst : ,, Over hun dood rees het licht der vrijheid ". Daaronder nog de namen der gevallenen en de opdracht van deze gedachtenis - schildering : „ Aangeboden door het ge - zamenlijk personeel ". Met de volgende woorden werd de schildering aan de K.M.D . overgedra - gen : Zij gaven onschuldig hun leven , hun bloed . Al was ' t ook een smartelijk afscheid . Wij denken met trotsch aan hun trouw en hun moed ; Over hun dood rees het licht van de vrijheid . De voorzitter van het werk-comité de heer W . Hoorneman hoopte dat het als kunststuk een sieraad mag zijn in de hal , dat velen hierdoor gesticht mo - gen worden , maar meer nog , dat het voor ons auen een stimulans moge zijn om in alles onzen plicht te doen , zooals zij dat gedaan hebben voor Tiel en voor het Vaderland . Door hun dood zijn zij de pilaren geworden , waarop de K.M.D . den wederopbouw heeft kunnen ver - richten . Laten ze voor ona de kracht - bron zijn , waaruit wij kunnen putten de kracht en den wil om verder te wer - ken . In deze schildering zullen zij voor ons blijven leven . Vervolgens sprak de directeur van het bedrijf de heer J . N . J . Daalderop , die het zeer waardeerde , dat door het geheele personeel zoo spontaan gelden bijeen waren gebracht tot oprichting van een gedenkteeken voor hen , die voor onze vrijheid hun leven hebben geofferd . Op voorstel van de directie werd aan H.M . de Koningin het vol - gende telegram gezonden : ,, De directie en het geheele personeel der N.V . Koninklijke Metaalwarenfa - brieken voorheen J . N . Daalderop & Zonen te Tiel , bijeen om te gedenken , dat op 24 December 1944 haar directeur Johannes Jacobus Daalderop door de Duitschers als gijzelaar werd gefusil - leerd , en tevens de volgende leden van het peraonel , die voor het Vaderland gevallen zijn , te weten H . Hennekes , gefusilleerd op 14 April 1945 te Bolsward , J . G . van Rooij , gefusilleerd op 20 Sep - tember 1944 te Tiel , G . van Asch , door granaatvuur getrof - fen op 1 Januari 1945 te Tiel , D . V . d . Berg , door granaatvuur getrof - fen op 1 Januari 1945 te Tiel , W . P . Valk , door granaatvuur getroffen op 6 November 1944 te Tiel , G . A . van Kruijsbergen , te Eisenach in Duitschland omgekomen op 3 Maart 1944 , betuigen Uwe Majesteit hun oprechte aanhankelijkheid en trouw " Hierna volgde nog een declamatie van „ Zij traden aan ", een gedicht van A . den Doolaard , en werd door alle aanwezigen het Wilhelmus gezongen , hetgeen een waardig en ontroerend be - sluit van dezen herdenkingsdag vormde . minkt , ziek , geschokt uit concentratie - kampen en gevangenissen terugkeer - den , werden in deze hulde niet vergeten . En ' t is voor deze laatsten , gebundeld in de Stichting Herstellingsoorden voor Oud-Illegale werkers , dat èn de auteur Henk Manders , èn de Tooneelkring de Egelantier zich volledig hebben ingezet . Onze zieke en herstellende verzeta - menschen kunnen gerust zijn . Zoolang er nog „ Egelantieren " in Nederland be - staan zal Nederland niet slechts leven , maar ook waardeering en volledig be - grip hebben voor het werk van de Oud - illegaliteit ! De Herstellingsoorden zijn er trotsch op zulk een uitnemende plei - ter in hun echt nationale zaak te heb - ben gevonden in den persoon van Dirk Manders en zijn onvermoeide staf van meoJespelers en speelsters ! — Begrafenis J . Frummel . Maandag j.l . vond onder groote belangstelling de teraardebestelling plaats van het stof - felijk overschot van den heer J . Frum - mel , in leven directeur der N.V . Meta - wa te Tiel . Onder de belangstellenden bevond zich een groot deel van het Metawa-peraoneel , namens wie de heer Keijman in de aula der begraafplaats een kort woord van afscheid sprak . Nadat da Oldeman in het gebed waa voorgegaan , dankte de broer van den overledene namens de familie de aan - wezigen voor de betoonde belangstel - ling . Er was een schat van bloemen . Wederom sigaretten gratis ! Het Nederlandsche Roode Kruis deelt ons mede , dat aan de mannen van Tiel , die in het bezit zijn van een tabaka - kaart , gratis en bonloos zullen worden verstrekt tien sigaretten . De uitreiking heeft plaats op Zaterdag 29 December van 11/2—4 uur . Uitdeelpost Slachthuis : de namen A tot en met K ; Uitdeelpost Garage Moll : de namen L tot en met R ; Uitdeelpost Van Haren , Varkens - markt : de namen S tot en met Z . Aan deze indeeling wordt strikt de hand gehouden . Stamkaart en tabakskaart medebren - gen . Na - uitreiking vindt niet plaats !!!! Distributie van Shaefgoederen Er komt een na-uitreiking . Personen , die het aanvraag - voor-schotboekje voor Shaef-goederen nog niet ontvangen hebben , moeten thans vóór 15 Januari a.s . hun vergunningen bij een uitdeelpost ( Athmer , Blijdenstein of Visser ) besteden . De goederen wor - den dan gereserveerd totdat het boekje komt . Dan volgt nog een na-uitreiking van Shaef - goederen , waarvoor de re - geling volgt In de courant van Zater - dag a.s . Nederland helpt Indië . Met ge - noegen wijzen wij op de advertentievoorkomende in dit blad waarmedemen wordt opgewekt om de collectevoor onze in nood verkeerende Rijks - genooten zooveel mogelijk te steunen.De coUecteurs en collectriceg wordenverzocht Maandag 31 December a.s.,des morgens om 9 uur de collectebus - sen bij den heer L . van Hattem , Jo - den straatje , af te halen . Adressenborden . Op initiatief vanhet bestuur der R.K . Middenstandsver - eeniging te Tiel , zullen door de Ge - meente Tiel , in de stad adressenbordenworden geplaatst , waarop de nieuweadressen zullen voorkomen van de ge - troffen middenstanders . Dit is niet alleen van belang voor het Winkelend publiek dat dan direct de juiste adressen weet , doch evenzeer voor reizigers en handelsagenten van buiten de stad , die meer en meer weer komen opdagen . Dit zal veel onnoodig heen en weer geloop en gevraag voor - komen , daar de meesten in Tiel geen weg meer weten . Nederland leeft . Hoe mooi , hoe gaaf , hoe diep ont - roerend was de vertolking van het tooneelspel door den tooneelkring ,, de Egelantier ", zoo schrijft ons de Inspec - teur der Herstellingsoorden voor oud - illegale werkers van de Stichting 1940 - 1945 naar aanleiding van de reprise van „ Nederland leeft ". Een geheel gevulde zaal heeft in volkomen overgave een vertooning gevolgd , die slechts den hoogsten sport op de ladder der artis - ticiteit heeft kunnen bereiken door een groote liefde , zoowel van schrijver als spelers , voor het stuk en het doel waarvoor gespeeld werd . Hoe simpel , maar tevens hoe waar is het gegeven , ' t Was alles één benau - wende droom , waaruit de toeschouwer slechts UI het laatste bedrijf ontwaakt als ,, het Harmonieke " in lustige toonen de bevrijding uitjubelt : „ Nederland leeft !" En in de fijngevoelde hulde èn voor de mannen , die aan de fronten onze Vaderlandsche eer verdedigden èn van de mannen die in het verzet onze her - kregen vrijheid voorbereidden , wordt de nagedachtenis van alle gevallenen het beste geëerd . Maar ook zij , die ver - Zeer vele stadgenooten zulen op 24 December 1.1 . het verschrikkelijke ge - beuren dat zich binnen de muren van het Huis van Bewaring alhier een jaar geleden heeft voltrokken opnieuw be - leefd hebben . Het waren helden de vijf gefusilleer - den die als offer voor onze vrijheid op eigen bodem vielen . Onder geen beding gaven zij hun principes prijs en capituleerden niet . Het is een voorrecht voor ons , dat er thans nog één in ons midden is , die dit drama heeft meegemaakt en die hen geestelijk heeft kunnen sterken . Van . dezen priester wisten wij vrijwel direct hoe dit vreeselijk gebeuren was ge - schied en hoe zij als vaderlanders van groot formaat , het dierbaarste wat zij hadden , offerden . Ja , stadgenooten , er is in die dagen van het vorig jaar , heel wat bij elk goedgeaai-den Tielenaar omgegaan . Velen hebben toen de vuisten gebald . Dikwijls werd de vraag gesteld : waar - om moesten deze vijf onschuldigen vallen ? Deze vraag was voor buitenstaan - ders zeer begrijpelijk . Insiders wisten echter wel beter . Hier ging het om het zijn of het niet meer zyn van de verzetsbeweging in de Betuwe en haar verbindingen in de provincies Gelderland , TJtreoht en JsToord-Holland . Immers , wat was de zaak ? Op 21 December v/erd bij de familie Vein Eisen in de Papesteeg door de S.D . een inval gedaan . Hier vertoefde een Engelsche luitenant - vlieger . Reeds meermalen was getracht dezen militair naar de overzijde van de Waal te bren - gen , maar in verband met de strenge bewaking kon dit geen doorgang vin - den . Het gevolg van dezen inval was , dat mevrouw van Eisen ondanks , dat zij zwanger was , werd gearresteerd en in het politiebureau werd opgesloten . In haar woning aan de Papesteeg een der centrale punten van de verzets - beweging waren vele wapens , micro - films en verdere voor de geallieerden belangrijke gegevens aanwezig . Het grootste gedeelte kon gelukkig uit de handen der vijanden gered wor - den . De S.D . wist wel , dat als men mevrouw van Eisen aan het praten kreeg , zeer veel bekend zou worden . Zij lieten dan ook geen middel onbe - proefd om achter de geheimen der verzetsbeweging te komen . Dit alles was de ,, ondergrondschen "- zéér goed bekend . Uit de gegevens , die haar des Zaterdags bereikten , kon worden vast - gesteld , dat de mogelijkheid bestond , dat mevrouw van Eisen niet langer meer zou kunnen zwijgen . Na rijp be - raad werd dan ook besloten , haar Za - terdagavond uit haar cel te halen . Dit plan gelukte bijzonder goed , om - dat reeds in die dagen , de Tielsche " po - litie die haar moest bewaken , niet meer van wapens was voorzien . Zooals be - grijpelijk werd er groot alarm gemaakt en bleven de repressailles niet uit . De Duitsche overste Dewald uit Buren , gaf aanvankelijk opdracht om 20 gi-oote gebouwen af te branden en 100 perso - nen te fusilleeren , dit laatste eventueel op te voeren tot 500 , voorts algeheele evacuatie van Tiel . Toen deze onverlaat dit bevel gaf , was hij in staat van dronkenschap . De toenmalige burgemeester Beekman heeft zich naar Burfen begeven , waar - door dit vonnis j ^ tot het fusilleeren van vijf Tielenaren werd teruggebracht , In verzetskringen dacht men aanvankelijk , dat ook dit vonnis niet voltrokken zou worden . Toen immers oome Jan Dobbe in Arnhem uit het Huis van Bewaring een groot aantal politieke gevangenen bevrijdde werd er niet één gijzelaar doodgeschoten . Ook elders in het land was iets dergelijks nog niet gebeurd . Om deze ramp nog af te wenden , heb - ben nog verschillende personen , wier namen wij liever uit piëteit niet mel - den , zich beschikbaar gesteld , de plaats van deze vijf onschuldigen in te nemen . Dit werd door de S.D.-bruten afgewe - zen . Om dit gruwelijk gebeuren te her - denken waren de familie en nabestaan - den van de gefusilleerden en verzets - mannen Maandagmiddag bij het Huis van Bewaring bijeengekomen . De oud-P.C . spreekt : Toen de naaste famiUeleden van de gefusilleerden bij het voormalige Huis van Bewaring waren aangekomen , trad de heer Slemons oud-plaatselijk com - mandant der Binnenlandsche Strijd - krachten naar voren en sprak ongeveer als volgt : Geachte familieleden van hen , die hier vielen . Ge zult de ontzettende 24sten De - cember 1944 in uw familiekring steeds als - - een zeer zwarte dag in uw herinne - ring bewaren , die dag , waarop Uw aian . Uw vader zoo plotseling , zoo Wreed door de duitsche geweldenaars Werd g - edood . En U had misschien dezen dag " liever in den stillen kring van Uw familie in alle teruggetrokkenheid willen door - brengen , en zoo Uw dierbare doode her - denken . Toch heeft de illegahteit uit Tiel ge - meend goed te doen , U hier dezen mid - dag uit te noodigen tot een korte ge - zamenlijke herdenking van het offer , het hoogste offer , dat Uw famiUeleden brachten . Want waarom werden juist deze mannen gegrepen en gefusilleerd ? Blijkbaar , omdat ze door hun anti - duitsche houding waren opgevallen . Ja , de heeren van den Bogaard en Wey - man waren zelf leden van het onder - grondsche leger , terwijl zoowel de heer Daalderop als de heer Oostinga wel van een en ander op de hoogte waren . Ddarom beschouwen we hen als men - schen uit onze rijen , als helden , die wel - bewust hun leven hebben geofferd voor hun land ! En daarom ook hebben we er behoef - te aan het U , geachte familieleden , te zeggen : weest U er van overtuigd , dat wij allen treuren met U .' Deze dag is voor ons aUen een in-droeve dag . De donkere dagen vóór Kerstmis zijn voor U , maar ook voor ons , oud - illega-len , inderdaad donkere dagen ! Het is me een behoefte U dit te zeg - gen ! Uw doode is onze doode . Uw droefheid is onze droefheid . Uw rouw is onze rouw ! En nu vieren wij morgen Kerstfeest , Christusfeest , feest van Gods liefde en ontferming , en we gedenken de ge - boorte van Hèm , die genoemd wordt het Licht der wereld ! Toen Hij kwam , moeat de duisternis wijken , ja ook de zwartste nacht ! Wij hopen , dat dit Licht ook mag schijnen in Uw hart , en ook Uw smart mag verlichten ! O , ik weet het zoo goed : menschen - woorden schieten zoo zeer te kort , men - schen zijn zulke slechte troosters . Zoek daarom Uw troost bij Hem , wiens ge - boorte wij morgen hopen te vieren ! Pater Preller mocht , vóórdat zij heengingen . Uw familieleden ook nog wijzen op Hem ! Hij mocht hen als geestelijke het laatst bezoeken en stuk voor stuk vond hij ' ze voor het offer bereid ! Geachte familie . Wij zullen het offer , dat Uw dier - baren hebben gebracht , niet vergeten ! Zij gaven het hoogste dat zij geven konden voor hun Vaderland : hun leven ! Als eerbiedige hulde voor hun moed en trouw legde spr . een krans onder de gedenkplaat , die tegen den muur ter plaatse is aangebracht , en waarop ge - schreven staat tot een altijddurende gedachtenis , deze woorden : „ Binnen de muren van deze ge - vangenis werden op 24 December 1944 de volgende 5 gijzelaars door de Duitschers vermoord : W . van den Bogaard , J . J . Daalderop , J . Dasberg , N . A . Oostinga , C . Weyman . De Burgemeester spreekt : Burgemeester N . F . Gambler van Nooten sprak ongeveer als volgt : Nog maar enkele maanden geleden stond ik slechts een paar honderd me - ter hier vandaan voor een zelfde plech - tigheid . Toen echter — hoe zeer het ook ontroerde — was ik min of meer bui - tenstaander , nu , vandaag betreft het vijf van onze eigen stadgenooten , dee - len van het eigen geheel . Zoo heb ik het ook gevoeld toen ver - leden jaar op Kerstmorgen mij in mijn schuilplaats het — eigenlijk niet te ge - looven en zeker niet te aanvaarden — rampbericht bereikte , dat 5 Tielenaren op den dag vóór het Kerstfeest door de moordenaarshand van den bezetter gevallen waren . Vijf Tielenaren , vijf leden van de kleine gemeenschap en smadelijker dan ooit in heel den tijd van mijn gedwongen afwezigheid , heb ik gevoeld hoe moeilijk het was niet te kunnen zijn in de stad en op de plaats waar juist in die dagen zooveel geleden werd . Ik ga niet herhalen wat ik daar aan de Waal bij het Wamelsche monument en daar in de R.K . kerk gezegd heb over den zin en de beteekenis van deze herdenkingen , maar wel wil ik hier , staande op deze plek , op dezen dag en dit uur , die zoo vol herinneringen zijn , er nog eens op wijzen , dat deze men - schen den dood zijn ingegaan , niet als enkelingen die in het oog van den be - zetter iets misdreven hadden , maar als vertegenwoordigers van heel een be - volking , die moest gestraft worden . De bezetter heeft niet , als bv . bij het dooden van verzetsmannen , speciaal hen willen treffen , maar in hen de ge - heele Tielsche gemeenschap . Zij vielen als vertegenwoordigers van ons aUen , als specimen der Tielenaren . Hieruit vloeien vooral twee dingen voort . Ten eerste , dat wij de zekerheid heb - ben , dat deze vijf in alle opzichten goeae vaderlanders waren , wars en onverzet - telijk tegen den vijand ,' imm.ers ware het anders geweest , dan was de keuze zeker niet op hen gevallen en ook dat het goede Tielenaren waren , burgers , die algemeene waardeering genoten , want de vijand besefte dat juist de dood van dezulken zou treffen en afschrik - ken . Maar , en daarop wil ik ' hier vooral wijzen , doordat deze fusilleering be - doeld heeft heel de burgerij te treffen , moet ook geheel Tiel beseffen , dat deze m.enschen , die zoo moedig den dood zijn ingegaan , hun offer brachten voor allen , zij vielen omdat zij Tiele - naren waren , dat was hun eenige ,, fout "