Tekstweergave van ZANA_1923-02-16_001
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
No. 7.
Postgironummer 36321
Achtste Jaargang.
1923.
ZALT-BOMMELSCH
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
voor Zalt-Bommel, Gameren, Nieuwaal, Brakel,
Zuilichc m, Aalst, Poederoyen, Bruchem,
Kerkwijk, Delwijnen, Ammerzoden, Well, Hedel,
16 Februari
Nederhemert, Heilouw, Haaften, Tuil,
Waardenburg, Neerijnen, Opijnen, Rossum,
Hurwenen, Kerkdriel en Heerewaarden.
L*ït blad vcrschimt eiken Vrijdagmiddag.
Abonnemen spris voor Zalt-Bommel f 0.45 per drie maanden.
'v'jor cc buitengemeenten / 1—. per halfjaar, franco p. post.
J. PEKELHARING, ZALT-BOMMEL.
TELEFOONNUMMER 36.
Advertenücn van 1—6 regels 75 cent. ledere re^el meer 12 cent.
Bij abonnement aanzienlijke korring.
Berichten en advertentiën uiterlijk Donderdag? in hi 7endt-ü
Weekkalender.
VRIJDAG 16 FEBRUARI.
Iemand ergste vijand moet
soms gezocht worden aan zijn
eigen haard.
ZATERDAG 17 FEBRUARI.
Veel wordt steeds geprezen.
omdat men het de moeite niet
waard vindt het te hekelen.
ZONDAG IS FEBRUARI.
Tegenwoordig vertrouwt nie¬
mand een ander meer. Het zelf¬
vertrouwen daarentegen is on¬
rustbarend gestegen.
MAANDAG 19 FEBRUARI.
Wie zijn levenskrachten bui¬
tenshuis verbruikt, laat zijn
buisgenooten het gemis ervan
voelen.
DINSDAG 20 FEBRUARI.
Zoo vaak ontbreekt bij ons
de wil om te begrijpen wat den
schepper van het kunstwerk
heeft bewogen, en toch is het
de eenige voorwaarde om te
genieten wat geboden wordt.
WOENSDAG 21 FEBRUARI.
Beter gek gesproken, dan gek
gedaan.
DONDERDAG 22 FEBRUARI.
Menige redevoering blijft zon¬
der uitwerking, omdat men niet
overdacht heeft tot wie men
wil spreken,
BEKENDMAKING.
Hinderwet.
Burgemeester en Wethouders van
Zalt-Bommel brengen ter openbare ken¬
nis, dat ter gemeentesecretarie ter in¬
zage ligt een verzoek met bijlagen van
J. J. Kaasjager, koperslagcr alhier, om
vergunning tot het oprichten van een
koperblikslagerij en vertinnerij, in 'net
perceel Gamerschestraat L> 6. kadastraal
bekend in Sectie A No. 2443.
Op Dinsdag 27 Februari a.s. des voor-
middags elf uur, zal ten üemceiitehinze
gelegenheid bestaan om bezwaren tegen
de inwilliging van dit verzoek in te
brengen en deze mondeling en schrifte¬
lijk toe te lichten.
Zoowel de verzoeker, als zij, die be¬
zwaren hebben, kunnen gedurende drie
dagen, vóór het bovengemelde tijdstip,
ter secretarie der gemeente kennis ne¬
men van de ter zake ingekomen schrif¬
turen.
De aandacht van belanghebbenden
wordt er op gevestigd, dat volgens de
bestaande jurisprudentie niet tot beroep
gerechtigd zijn zij, die niet overeenkom¬
stig art. 7 der Hinderwet op den boven-
bepaalden dag voor het Gemeentebe¬
stuur zijn verschenen, ten einde hun be¬
zwaar mondeling toe te lichten.
Zalt-Bommel, 13 Februari 1923.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Secretaris, De Burgemeester.
W. C. PLEYTE. VAN HASSELT.
VERSPREID NIEUWS.
— Bij Kon. Besluit van 1 Februari
No. 39 is bepaald, dat het tarief der pre¬
mies, door de patroons te betalen krach¬
tens art. 40 Ongevallenwet, met 25 per¬
cent zal verlaagd worden.
— Uit een goud- en zilverwinkcl te
Rotterdam, zijn, op een oogenblik dat de
winkelier zich in een achter den winkel
gelegen vertrek ophield, 122 gouden rin¬
gen ter waarde van f 680 gestolen.
— Zondagmorgen ontstond te Alem
twist tusschen twee personen, een van
23 en een van 19 jaar, bij het uitgaan
der Hoogmis. Deze liep zoo hoog dat de
19-jarige zijn mes trok en den andere
overhoop stak. De dood trad spoedig in.
'sB. Crt.
— Men schrijft aan de Tijd:
Dezer dagen was in Rumpt een groote
bruiloft! Een der attracties bestond in
het afsteken van „wundcrlichten", zoo-
als die bij den kerstboom worden ge¬
bruikt. Een der afspattende lichtsterre-
tjes vatte vuur in de sierspeld welke de
bruid in het haar droeg. Door het uit¬
gieten van een flesch wijn over de bran¬
dende bruid werd de brand gebluscht.
Een brandende bruid door wijn ge¬
bluscht!....
— Te Hilversum is de eens zoo be¬
ruchte Frans Rosier in het huwelijks¬
bootje gestapt met mej. T. Kuyper. Ten
einde verschoond te blijven van onge-
wenschte belangstelling was deze zoo
gewichtige gebeurtenis geheim gehou¬
den, vertelt het ,.Vad."
— Te Assen is het Huis van Bewaring
zoo vol, dat personen, die zich aanmel¬
den om hun straf te ondergaan, niet kun¬
nen worden opgenomen
— In het „Vad." deelt W. Broekliuys
in een lang gedicht, met Specnhofsehe
rhythrne, mee, dat hij toch terugkomt.
Ook in Frankrijk gaat hij werken en
hoopt Monte Carlo dood te concur-
reeren.
— De schrijver en leeraar Herman
Poort, die sinds kort van Groningen
naar 's-Gravenhage is verhuisd, vertelt
in de ..Prov. Gron. Crt." als letterlijke
waarheid:
Tegenover mij woont een oude dame.
die de gelukkige bezitster is van drie tn
dertig boxers. In den tuin naast haar
huis zijn keurig ingerichte hokken ge¬
bouwd en twee knechten zijn dagelijks
bezig de diertjes te verzorgen.
Links om den hoek woont een meneer
met negen to.\-terriers, en nog wat ver¬
der woont weer een dame, die twaali
keeshondjes houdt en daaraan haar bij¬
naam „kcezenmadam" dankt.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Zalt-Bommel, 10 Februari 1923.
— Nutslezlng van Mr. Salrn over .,Zon
en zonnen".
Zagen onze voorouders, de Germanen,
in November en December de zou eiken
dag later opkomen en vroeger onder¬
gaan en vreesden zij, dat ze straks mis¬
schien geheel wegblijven zou, dan be¬
gonnen zich omstreeks 21 December be¬
moedigende teekenen te vertoonen. Het
korten der dagen kwam tot stilstand,
nieuwe hoop vervulde de gemoederen,
blijdschap begon allerwege te heerschen
en uitte zich in het Juulfeest, dat bij de
invoering van het Christendom door het
Kerstfeest vervangen werd. En geen
wonder! Zonder zon immers geen licht
of warmte, zonder haar wordt liet be¬
staan van menschen, dieren en planten
onmogelijk. Zij is het levenwekkende ele¬
ment, dat de Grieken door Apollo in zijn
gouden wagen iangs den hemel laten rij¬
den, dat hij 's nachts stilletjes achter de
bergen van het Noorden terugvoert naar
het Oosten, waar de zegetocht den vol¬
genden dag opnieuw begint. Bij alle vol¬
ken is ze de goddelijke, die dagelijks
haar loop aan het hemelgewelf om en
voor de aarde alleen volbrengt, dat on¬
wrikbare, platte vlak, dat stevig op gra¬
nieten zuilen rust.
Wel zijn reeds onder de Ouden Pytha-
goras, Archimedes, Aristoteles en ande¬
ren overtuigd van den bolvorm, maar
van het begin der Middeleeuwen tot de
15de eeuw treden vooral de Kerkvaders
als strijders voor de oude leer op, tot
staving waarvan ze zich veelal op den
bijbel beroepen. Vier lagen van de toen
aangenomen elementen vormen volgens
hen onze aarde: binnenin de eigenlijke
vaste aarde, dan het water, daaromheen
de lucht en eindelijk het vuur, dat zich
door de gaatjes in het hemelgewelf als
sterren vertoont.
Maar dan komt de tijd van de Renais¬
sance, van het Humanisme. Een nieuwe
geest openbaart zich allerwege, doet het
op schijn gegrondveste gebouw van de
geocentrische wereldbeschouwing ineen¬
storten. Microscoop en verrekijker bren¬
gen ongekende werelden aan het licht.
Copernicus leert de beweging der aarde-
om haar as en om de zon, Galilei dcere-
teert de wetten van den vrijen val en
bespiedt met een zelf geconstrueerden
kijker maan, melkweg, Orion, de zonne¬
vlekken, Kepler stelt zijn drie wetten
voor den loop der planeten op, Newton
toont de eenheid aan van Keplcr's en
Galileï's werk.
Niet de aarde is het middelpunt oiuer
wereld, maar de zon. niet het stipje, dat
de mensch zich te zijnen behoeve ge¬
schapen dacht, maar de hemelvorstin.
die de aarde en tal van andere planeten
koestert en verwarmt. Haar bcstudee-
rende met kijkers, die op zichzelf won¬
deren van volkomenheid zijn, komt men
tot afmetingen en grootheden, waarbij
alles in het niet verzinkt. Ze is 149 mil-
lioen K.M. van ons verwijderd, een ge¬
tal, waarvan we geen voorstelling heb¬
ben en dat pas eenigszins voor ons be¬
vattelijk wordt, als we hooren, dat een
sneltrein, nacht en dag doorstoomende,
250 jaar noodig zou hebben voor dien
afstand. Ze is zoo groot, dat men 13000QÜ
aardbollen uit haar zou kunnen snijden.
Ze doet onze temperatuur van het ab¬
solute nulpunt (— 273c C.) tot boven het
vriespunt stijgen. Ze is een geweldige
vuurmassa van 0000° C, waarin tal van
de op aarde voorkomende metalen in
gasvormigen toestand oplaaien en als
orkanen door elkaar warrelen. Van die
vlammen, de protaberanzeii, legt de pho-
tographie bet beeld voor ons vast, even¬
zeer als ze dat doet van de corona en
zonnevlekken. De lichtgevoelige plaat
noteert, wat 's menschen oog niet ziet.
en wordt een even gewichtig en onmis¬
baar hulpmiddel voor verrijking onzer
kennis van het zonnestelsel, als de spec-
troscoop. het driekante glaasje van den
spreker, die ons de stoffen aanwijst,
waaruit de zon is opgebouwd. Ja meer.
Helium, zoo genoemd naar den üriek-
schen zonnegod Helios, werd in 1S68 in
het zonnespectrum geconstateerd en was
toen ter tijde geheel onbekend op de aar¬
de, waar men het pas jaren daarna, kon
aantoonen en afzonderen.
En ïutusschen zendt de weldoende zon
aldoor licht en warmte de ruimte in,
zonder dat verlaging van haar eigen
temperatuur vastgesteld kan worden. Of
de ophefiing der uitstraling door nieu¬
wen toevoer aan inkrimping van het vo¬
lume, aan radio-actieve werkzaamheid.
aan op tegenwoordig mogelijk geachte
splitsing der atomen berustende proces¬
sen of aan nog andere oorzaken toege¬
schreven moet worden ,is op het oogen¬
blik niet uitgemaakt.
Zon en zonnen. Hoe schijnbaar absurd
het laatste woord klinke. de voortgezet¬
te studie van het heelal heeft uitge¬
maakt, dat elke ster het middelpunt is
van een wereld, zooals onze zon voor
onze wereld. Wat het menschelijk oog
niet zien kan, teckent zich af op de aan
een reuzenkijker verbonden photographi-
sche plaat, die door een kunstig uurwerk
den hemelbol in zijn beweging volgt en
ons tienduizenden sterren doet kennen
van zeer uiteenloopende lichtsterkte en
grootte, op duizelingwekkende afstanden
van onze aarde, afstanden zoo geweldig,
dat onze aardsche maten onbruikbaar
zijn. Als nieuwe maat is daarom aange¬
nomen het lichtjaar, d.w.z. de weg, dien
het licht in één jaar kan afleggen. De
zon, die met een sneltrein in 250 jaar be¬
reikt zou kunnen worden, zendt haar
licht in ruim 8 minuten naar onze aarde,
zoodat een ster, welker afstand één
lichtiaar is, 65000 maa! zoo ver van ons
verwijderd is als de zon. En de dubbel¬
ster de Eenhoorn ligt tienduizend licht¬
jaren van ons. Zulke getallen zijn wel
geschikt om bescheidenheid te leeren,
waartoe trouwens elke stap op het ge¬
bied der sterrenkunde voert. En daar¬
naast tot verbazing, bewondering, ont¬
zag en eerbied, in de eerste plaats voor
dien heerlijken wonderbouw van het
heelal, maar toch ook in niet geringe
mate voor den kleinen mensch, die wel
zijn antropocentrische leer moest laten
varen, maar niet rustte, voor hij zich een
juister inzicht verworven had.
Spreker eindigde zijn met gloed en be¬
zieling voorgedragen rede met een schit¬
terende peroratie, waarin hij liet uitko¬
men, welken grootschen, heerlijken in¬
vloed de kennis van het heelal en zijn
wonderen voor het gemoeds- en ziele-
leven hebben kan.
— Brand. Vrijdagavond omstreeks
zeven uur brak plotseling een uitslaande
brand uit in de machinale maalinriehting
en graanbergplaats van den heer J. van
Erkel, aan het Kerkplein alhier. In een
oogwenk was heel ons stadje in onrust
en honderden nieuwsgierigen bevolkte
het ■ anders om dien tijd zoo inrustige
Kerkplein. De vrijwillige en Gemeente¬
lijke Brandweer legde een groote acti¬
viteit aan den dag en het is zeker daar¬
aan te danken dat men zoo spoedig den
brand meester was. De belendende per-
ceelen, reeds gedeeltelijk ontruimd,
brachten het er met wat scherv en en
waterschade ai, terwijl van het bran¬
dende gebouw het benedengedeelte,
waar de machinenën staan, benevens
een groote massa opgeslagen graan, ge¬
spaard bleef. De hoven-bergplaatsen en
kantoor brandden' geheel uit. De ge¬
spaarde voorraad graan zal van 't wa¬
ter zeker veel te lijden hebben gehad.
In een uur was men den brand meester,
terwijl het blusschingsvverk door ver¬
schillende autoriteiten, o a. Burgemees¬
ter en Wethouders werd bijgewoond.
Omtrent de oorzaak tast men totaal
in 't duister. Naar men ons meedeelt,
was de heer Van Erkel op beurspolis
verzekerd.
De praatjes die rondgestrooid zijn dat
tijdens den brand bij v. A. vele goede¬
ren zuil ontvreemd is naar ons werd
medegedeeld onjuist.
— Bioscoop. Evenals 't hoofdnummcr
der vorige week wordt ook ditmaal een
der mooiste filmvverken vertoond, wel¬
ke den laatstcn tijd het levenslicht za¬
gen. Was het toen een geschiedenis uit
den tijd der Fransche Revolutie, die
door aankleeding en spel zoo'n goeden
indruk maakte, deze week is het een
groot realistisch drama in 7 acten dat
de volle aandacht der bezoekers in be¬
slag zal nemen en ook waard is. „Wat
vrouwen met weten1' is maar de hoogst-
eenvoudige titel van dit prachtwerk.
deze greep van gegevens, zóó uit 't
leven, zoo vol realiteit, dat gerust ge¬
zegd kan worden dat er daardoor juist
een bijzondere bekoring van uitgaat. Het
zal ongetwijfeld vele bezoekers trekken
en is alléén reeds een volle zaal waard.
Het bijprogramma krijgt men dan op den
koop toe.
— Studiekring. Lezing van Prof. Van
Hamel over: „De Volkenbond en de In¬
ternationale Staatkunde".
Bij de oprichting van den Volkenbond
in 1919 zat de gedachte voor, dat de
Wereldoorlog voorkomen had kunnen
worden, als de partijen in Juli 1914 ge¬
luisterd hadden naar de stem van den
Lngelschen minister Grey, die telkens
weer probeerde de centrale machten en
haar tegenstanders tot een bespreking
bijeen te brengen. Dit moest zich niet
kunnen herhalen en daarom nemen alle
toetredende staten de verplichting op
zich geen oorlog te verklaren, vóór een
eventueel geschil bij den Uitvoerenden
Raad van den Volkenbond aanhangig
gemaakt is. Binnen zes maanden tracht
deze een vreedzame schikking tot stand
te brengen. Gelukt dit niet, dan moet
daarna nog drie maanden gewacht wor¬
den met een oorlogsverklaring en in
dien tusschentijd zullen de verhitte
hoofden waarschijnlijk heel wat afge¬
koeld zijn. De Raad kan een oorlog ge¬
rechtvaardigd en volkenrechtelijk ge¬
oorloofd verklaren. Gebeurt dit even¬
wel niet en gaat een aangesloten staat
toch tot oorlog over, dan is dit een vij¬
andige daad tegenover alle andere
leden, die onmiddellijk de commerciéele
en financieclc betrekkingen met den
zondaar afbreken, de blokkade op hem
toepassen, wat een vreeselijk en doel¬
treffend wapen gebleken is. De Raad
kan deze zelfde procedure toepassen
op de weinige niet toegetreden staten.
Bij herhaling is reeds gebleken, hoe vij¬
anden, die aanvankelijk als brieschendc
leeuwen tegenover elkaar stonden, door
dagen- en maandenlange besprekingen
met en onder leiding van kalme, hoog¬
staande en met direct geïnteicsseerde
politici voetje voor voetje elkaar nader¬
den en het ten slotte eens werden over
een schikking, waarbij ieder iets moest
toegeven.
Geheime internationale verdragen
hebben in het verleden groot kwaad ge¬
sticht. Daarom moet voortaan elke
overeenkomst, waarbij een lid van den
Volkenbond betrokken is. ter registratie
en publicatie aan het Secretariaat mee¬
gedeeld worden.
Groote particuliere bedrijven voor de
fabricage van oorlogstuig hebben uit
eigenbelang vaak oorlogzuchtige stem¬
ming weten te kweeken en te onder¬
houden. Ter bestrijding van dit euvel is
een permanente commissie benoemd.
Alle aangesloten staten beloven elkan¬
ders staatkundige onaantastbaarheid te
eerbiedigen en tegen aanvallen van bui¬
ten te beschermen.
Wordt op deze wijze een oorlog
hoogst onwaarschijnlijk gemaakt, dan
kunnen overal de uitgaven voor leger en
vloot verminderd worden, waaronder
de gehcele wereld sedert tientallen van
jaren zucht. Dan kunnen de milhardi. .
die nu louter dienen om voortbreng!'*-.
en voortbrenging te dooden, voor pro¬
ductieve doeleinden aangewend worde
Tot nu is deze richting niet veel meer
dan pionierswerk verricht. Alken heeft
de conferentie te Washington voor de
groote zeemogendheden tot beperking
harer maritieme strijdkrachten geleid en
openen de plannen van Lord Cecil het
vooruitzicht op groote lcgerinkrimping.
Verder wijdt de Volkenbond zijn aan¬
dacht aan de arbeidsvoorwaarden,
waarvoor te Gerieve een internationaal
middelpunt geschapen is, aan vrouwen¬
en kinderhandel (blanke slavinnen!),
handel in vergiften (opium!), internatio¬
nale ziektebcstrijding, ondersteuning van
het Roode Kruis, verzekering van ver¬
keersvrijheid enz. Vee! heeft hij in deze
lichting reeds gedaan, zonder zich daar¬
bij tot zijn leden te beperken. Duitsch-
laud b.v. doet hieraan mee en in Rus¬
land heeft Nansen als Hooge Commis¬
saris van den Volkenbond zich verdien¬
stelijk gemaakt voor de repatriéering
van krijgsgevangenen en de voedsel¬
voorziening. In Opper-Silczië, waar ge¬
vaarlijke verwikkelingen dreigden door
het antagonisme tusschen Polen en Duit-
schers. schiep hij geordende toestanden.
Oostenrijk dat verleden jaar aan den
rand van den afgrond stond, heeft hij de
helpende hand toegestoken, daardoor de
kroon gestabiliseerd en een sluitend
budget in nabijzijnde toekomst verze¬
kerd. Met succes trad hij in verschillen¬
de landen op voor de belangen der min¬
derheden.
Zoo werkt hij voortdurend voor orde
en recht en voor betere verhoudingen.
Toch zijn er nog dreigende gebieden en
wel: he^ Slavische Oosten, Klein-Azie.
de Balkanstaten. het Rijn- en Roerge¬
bied. Dat ook voor die kwesties nog
wet eens een beroep op den Uitvoeren¬
den Raad van den Volkenbond gedaan
zal worden, acht spreker zeer waar¬
schijnlijk. Van zeer gunstigen invloed
bij de behandeling der zaken is volgens
hem de ioetreding geweest van vele
landen buiten Europa, van Japan, de
Engelsche dominions, de Zuidamerikaan-
sche republieken.
Bij de gelegenheid tot het stellen van
vragen wordt den heer Kalshoven ge¬
antwoord, dal Duitschland nooit toe¬
lating tot den Volkenbond gevraagd
heeft, evenmin officieus als ofhciè'el, dat
Frankrijk alleen die toetreding niet zou
kunnen verhinderen, dat de Roerkwes¬
tie zeer ingewikkeld is en niet alleen
samenhangt met het vergoedingsvraag¬
stuk, maar ook met dat van de intergc-
allieerde schulden. De bedenking van
den heer Wink wordt als juist erkend,
maar deze moet bedenken, dat de Vol¬
kenbond niet onmiddellijk de aarde in
een paradijs en de menschen in engelen
veranderen kan. De heer E. Hendrix wil
den Volkenbond doen opkomen tegen de
pogrooms in Oost-Europa en tegen de
achterstelling der Joodschc studenten in
Hongarije. Hem antwoordt spreker, dat
de Volkenbond geen contact heeft met
Rusland, dat na Polens toetreding de
rechten der minderheden, dus ook der
Israëlieten, in dat land goed gewaar¬
borgd zijn en dat in Hongarije met het
oog op de financiën de toelating tot de
universiteiten geregeld is in verhouding
tot het zlelenaan(al der verschillende
volken, maar dat de Joden in gunstiger
positie verkeeren dan waarop hun aan¬
tal recht zou geven.
Met een woord van dank aan den
spreker sloot de heer Van Lierc de bu-
ceukomst.
— In het Wkbl. v. h. Recht roepen
mr. G. J. van Everdlngen, kantonrech¬
I
.
H
.
H
o
e
b
e
n
,
k
a
n
t
o
n
¬ter te Tiel, mr. J. I. H. Hoeben, kanton¬
rechter te Druten, mr G. Blokhuis, kan¬
tonrechter te Gorinchem, mr. G. Kolff.
kantonrechter te Geldcrmalsen, mr. J.
J. Bergsma. kantonrechter te Zaltbom-
mel, mr. F. A. Ebbünge Wubben, kan¬
tonrechter te Eist en mr. C. W. van
Ommeren, kantonrechter te Heusden, in
verband met loopende geruchten om¬
trent opheffing van kantongerechten,
welke meer en meer een \ asten vorm
aannemen al hun ambtgenooten op tot
bijwoning van een samenkomst op