Tekstweergave van ZANA_1923-02-16_001

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
No. 7. Postgironummer 36321 Achtste Jaargang. 1923. ZALT-BOMMELSCH NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD voor Zalt-Bommel, Gameren, Nieuwaal, Brakel, Zuilichc m, Aalst, Poederoyen, Bruchem, Kerkwijk, Delwijnen, Ammerzoden, Well, Hedel, 16 Februari Nederhemert, Heilouw, Haaften, Tuil, Waardenburg, Neerijnen, Opijnen, Rossum, Hurwenen, Kerkdriel en Heerewaarden. L*ït blad vcrschimt eiken Vrijdagmiddag. Abonnemen spris voor Zalt-Bommel f 0.45 per drie maanden. 'v'jor cc buitengemeenten / 1—. per halfjaar, franco p. post. J. PEKELHARING, ZALT-BOMMEL. TELEFOONNUMMER 36. Advertenücn van 1—6 regels 75 cent. ledere re^el meer 12 cent. Bij abonnement aanzienlijke korring. Berichten en advertentiën uiterlijk Donderdag? in hi 7endt-ü Weekkalender. VRIJDAG 16 FEBRUARI. Iemand ergste vijand moet soms gezocht worden aan zijn eigen haard. ZATERDAG 17 FEBRUARI. Veel wordt steeds geprezen. omdat men het de moeite niet waard vindt het te hekelen. ZONDAG IS FEBRUARI. Tegenwoordig vertrouwt nie¬ mand een ander meer. Het zelf¬ vertrouwen daarentegen is on¬ rustbarend gestegen. MAANDAG 19 FEBRUARI. Wie zijn levenskrachten bui¬ tenshuis verbruikt, laat zijn buisgenooten het gemis ervan voelen. DINSDAG 20 FEBRUARI. Zoo vaak ontbreekt bij ons de wil om te begrijpen wat den schepper van het kunstwerk heeft bewogen, en toch is het de eenige voorwaarde om te genieten wat geboden wordt. WOENSDAG 21 FEBRUARI. Beter gek gesproken, dan gek gedaan. DONDERDAG 22 FEBRUARI. Menige redevoering blijft zon¬ der uitwerking, omdat men niet overdacht heeft tot wie men wil spreken, BEKENDMAKING. Hinderwet. Burgemeester en Wethouders van Zalt-Bommel brengen ter openbare ken¬ nis, dat ter gemeentesecretarie ter in¬ zage ligt een verzoek met bijlagen van J. J. Kaasjager, koperslagcr alhier, om vergunning tot het oprichten van een koperblikslagerij en vertinnerij, in 'net perceel Gamerschestraat L> 6. kadastraal bekend in Sectie A No. 2443. Op Dinsdag 27 Februari a.s. des voor- middags elf uur, zal ten üemceiitehinze gelegenheid bestaan om bezwaren tegen de inwilliging van dit verzoek in te brengen en deze mondeling en schrifte¬ lijk toe te lichten. Zoowel de verzoeker, als zij, die be¬ zwaren hebben, kunnen gedurende drie dagen, vóór het bovengemelde tijdstip, ter secretarie der gemeente kennis ne¬ men van de ter zake ingekomen schrif¬ turen. De aandacht van belanghebbenden wordt er op gevestigd, dat volgens de bestaande jurisprudentie niet tot beroep gerechtigd zijn zij, die niet overeenkom¬ stig art. 7 der Hinderwet op den boven- bepaalden dag voor het Gemeentebe¬ stuur zijn verschenen, ten einde hun be¬ zwaar mondeling toe te lichten. Zalt-Bommel, 13 Februari 1923. Burgemeester en Wethouders voornoemd, De Secretaris, De Burgemeester. W. C. PLEYTE. VAN HASSELT. VERSPREID NIEUWS. — Bij Kon. Besluit van 1 Februari No. 39 is bepaald, dat het tarief der pre¬ mies, door de patroons te betalen krach¬ tens art. 40 Ongevallenwet, met 25 per¬ cent zal verlaagd worden. — Uit een goud- en zilverwinkcl te Rotterdam, zijn, op een oogenblik dat de winkelier zich in een achter den winkel gelegen vertrek ophield, 122 gouden rin¬ gen ter waarde van f 680 gestolen. — Zondagmorgen ontstond te Alem twist tusschen twee personen, een van 23 en een van 19 jaar, bij het uitgaan der Hoogmis. Deze liep zoo hoog dat de 19-jarige zijn mes trok en den andere overhoop stak. De dood trad spoedig in. 'sB. Crt. — Men schrijft aan de Tijd: Dezer dagen was in Rumpt een groote bruiloft! Een der attracties bestond in het afsteken van „wundcrlichten", zoo- als die bij den kerstboom worden ge¬ bruikt. Een der afspattende lichtsterre- tjes vatte vuur in de sierspeld welke de bruid in het haar droeg. Door het uit¬ gieten van een flesch wijn over de bran¬ dende bruid werd de brand gebluscht. Een brandende bruid door wijn ge¬ bluscht!.... — Te Hilversum is de eens zoo be¬ ruchte Frans Rosier in het huwelijks¬ bootje gestapt met mej. T. Kuyper. Ten einde verschoond te blijven van onge- wenschte belangstelling was deze zoo gewichtige gebeurtenis geheim gehou¬ den, vertelt het ,.Vad." — Te Assen is het Huis van Bewaring zoo vol, dat personen, die zich aanmel¬ den om hun straf te ondergaan, niet kun¬ nen worden opgenomen — In het „Vad." deelt W. Broekliuys in een lang gedicht, met Specnhofsehe rhythrne, mee, dat hij toch terugkomt. Ook in Frankrijk gaat hij werken en hoopt Monte Carlo dood te concur- reeren. — De schrijver en leeraar Herman Poort, die sinds kort van Groningen naar 's-Gravenhage is verhuisd, vertelt in de ..Prov. Gron. Crt." als letterlijke waarheid: Tegenover mij woont een oude dame. die de gelukkige bezitster is van drie tn dertig boxers. In den tuin naast haar huis zijn keurig ingerichte hokken ge¬ bouwd en twee knechten zijn dagelijks bezig de diertjes te verzorgen. Links om den hoek woont een meneer met negen to.\-terriers, en nog wat ver¬ der woont weer een dame, die twaali keeshondjes houdt en daaraan haar bij¬ naam „kcezenmadam" dankt. PLAATSELIJK NIEUWS. Zalt-Bommel, 10 Februari 1923. — Nutslezlng van Mr. Salrn over .,Zon en zonnen". Zagen onze voorouders, de Germanen, in November en December de zou eiken dag later opkomen en vroeger onder¬ gaan en vreesden zij, dat ze straks mis¬ schien geheel wegblijven zou, dan be¬ gonnen zich omstreeks 21 December be¬ moedigende teekenen te vertoonen. Het korten der dagen kwam tot stilstand, nieuwe hoop vervulde de gemoederen, blijdschap begon allerwege te heerschen en uitte zich in het Juulfeest, dat bij de invoering van het Christendom door het Kerstfeest vervangen werd. En geen wonder! Zonder zon immers geen licht of warmte, zonder haar wordt liet be¬ staan van menschen, dieren en planten onmogelijk. Zij is het levenwekkende ele¬ ment, dat de Grieken door Apollo in zijn gouden wagen iangs den hemel laten rij¬ den, dat hij 's nachts stilletjes achter de bergen van het Noorden terugvoert naar het Oosten, waar de zegetocht den vol¬ genden dag opnieuw begint. Bij alle vol¬ ken is ze de goddelijke, die dagelijks haar loop aan het hemelgewelf om en voor de aarde alleen volbrengt, dat on¬ wrikbare, platte vlak, dat stevig op gra¬ nieten zuilen rust. Wel zijn reeds onder de Ouden Pytha- goras, Archimedes, Aristoteles en ande¬ ren overtuigd van den bolvorm, maar van het begin der Middeleeuwen tot de 15de eeuw treden vooral de Kerkvaders als strijders voor de oude leer op, tot staving waarvan ze zich veelal op den bijbel beroepen. Vier lagen van de toen aangenomen elementen vormen volgens hen onze aarde: binnenin de eigenlijke vaste aarde, dan het water, daaromheen de lucht en eindelijk het vuur, dat zich door de gaatjes in het hemelgewelf als sterren vertoont. Maar dan komt de tijd van de Renais¬ sance, van het Humanisme. Een nieuwe geest openbaart zich allerwege, doet het op schijn gegrondveste gebouw van de geocentrische wereldbeschouwing ineen¬ storten. Microscoop en verrekijker bren¬ gen ongekende werelden aan het licht. Copernicus leert de beweging der aarde- om haar as en om de zon, Galilei dcere- teert de wetten van den vrijen val en bespiedt met een zelf geconstrueerden kijker maan, melkweg, Orion, de zonne¬ vlekken, Kepler stelt zijn drie wetten voor den loop der planeten op, Newton toont de eenheid aan van Keplcr's en Galileï's werk. Niet de aarde is het middelpunt oiuer wereld, maar de zon. niet het stipje, dat de mensch zich te zijnen behoeve ge¬ schapen dacht, maar de hemelvorstin. die de aarde en tal van andere planeten koestert en verwarmt. Haar bcstudee- rende met kijkers, die op zichzelf won¬ deren van volkomenheid zijn, komt men tot afmetingen en grootheden, waarbij alles in het niet verzinkt. Ze is 149 mil- lioen K.M. van ons verwijderd, een ge¬ tal, waarvan we geen voorstelling heb¬ ben en dat pas eenigszins voor ons be¬ vattelijk wordt, als we hooren, dat een sneltrein, nacht en dag doorstoomende, 250 jaar noodig zou hebben voor dien afstand. Ze is zoo groot, dat men 13000QÜ aardbollen uit haar zou kunnen snijden. Ze doet onze temperatuur van het ab¬ solute nulpunt (— 273c C.) tot boven het vriespunt stijgen. Ze is een geweldige vuurmassa van 0000° C, waarin tal van de op aarde voorkomende metalen in gasvormigen toestand oplaaien en als orkanen door elkaar warrelen. Van die vlammen, de protaberanzeii, legt de pho- tographie bet beeld voor ons vast, even¬ zeer als ze dat doet van de corona en zonnevlekken. De lichtgevoelige plaat noteert, wat 's menschen oog niet ziet. en wordt een even gewichtig en onmis¬ baar hulpmiddel voor verrijking onzer kennis van het zonnestelsel, als de spec- troscoop. het driekante glaasje van den spreker, die ons de stoffen aanwijst, waaruit de zon is opgebouwd. Ja meer. Helium, zoo genoemd naar den üriek- schen zonnegod Helios, werd in 1S68 in het zonnespectrum geconstateerd en was toen ter tijde geheel onbekend op de aar¬ de, waar men het pas jaren daarna, kon aantoonen en afzonderen. En ïutusschen zendt de weldoende zon aldoor licht en warmte de ruimte in, zonder dat verlaging van haar eigen temperatuur vastgesteld kan worden. Of de ophefiing der uitstraling door nieu¬ wen toevoer aan inkrimping van het vo¬ lume, aan radio-actieve werkzaamheid. aan op tegenwoordig mogelijk geachte splitsing der atomen berustende proces¬ sen of aan nog andere oorzaken toege¬ schreven moet worden ,is op het oogen¬ blik niet uitgemaakt. Zon en zonnen. Hoe schijnbaar absurd het laatste woord klinke. de voortgezet¬ te studie van het heelal heeft uitge¬ maakt, dat elke ster het middelpunt is van een wereld, zooals onze zon voor onze wereld. Wat het menschelijk oog niet zien kan, teckent zich af op de aan een reuzenkijker verbonden photographi- sche plaat, die door een kunstig uurwerk den hemelbol in zijn beweging volgt en ons tienduizenden sterren doet kennen van zeer uiteenloopende lichtsterkte en grootte, op duizelingwekkende afstanden van onze aarde, afstanden zoo geweldig, dat onze aardsche maten onbruikbaar zijn. Als nieuwe maat is daarom aange¬ nomen het lichtjaar, d.w.z. de weg, dien het licht in één jaar kan afleggen. De zon, die met een sneltrein in 250 jaar be¬ reikt zou kunnen worden, zendt haar licht in ruim 8 minuten naar onze aarde, zoodat een ster, welker afstand één lichtiaar is, 65000 maa! zoo ver van ons verwijderd is als de zon. En de dubbel¬ ster de Eenhoorn ligt tienduizend licht¬ jaren van ons. Zulke getallen zijn wel geschikt om bescheidenheid te leeren, waartoe trouwens elke stap op het ge¬ bied der sterrenkunde voert. En daar¬ naast tot verbazing, bewondering, ont¬ zag en eerbied, in de eerste plaats voor dien heerlijken wonderbouw van het heelal, maar toch ook in niet geringe mate voor den kleinen mensch, die wel zijn antropocentrische leer moest laten varen, maar niet rustte, voor hij zich een juister inzicht verworven had. Spreker eindigde zijn met gloed en be¬ zieling voorgedragen rede met een schit¬ terende peroratie, waarin hij liet uitko¬ men, welken grootschen, heerlijken in¬ vloed de kennis van het heelal en zijn wonderen voor het gemoeds- en ziele- leven hebben kan. — Brand. Vrijdagavond omstreeks zeven uur brak plotseling een uitslaande brand uit in de machinale maalinriehting en graanbergplaats van den heer J. van Erkel, aan het Kerkplein alhier. In een oogwenk was heel ons stadje in onrust en honderden nieuwsgierigen bevolkte het ■ anders om dien tijd zoo inrustige Kerkplein. De vrijwillige en Gemeente¬ lijke Brandweer legde een groote acti¬ viteit aan den dag en het is zeker daar¬ aan te danken dat men zoo spoedig den brand meester was. De belendende per- ceelen, reeds gedeeltelijk ontruimd, brachten het er met wat scherv en en waterschade ai, terwijl van het bran¬ dende gebouw het benedengedeelte, waar de machinenën staan, benevens een groote massa opgeslagen graan, ge¬ spaard bleef. De hoven-bergplaatsen en kantoor brandden' geheel uit. De ge¬ spaarde voorraad graan zal van 't wa¬ ter zeker veel te lijden hebben gehad. In een uur was men den brand meester, terwijl het blusschingsvverk door ver¬ schillende autoriteiten, o a. Burgemees¬ ter en Wethouders werd bijgewoond. Omtrent de oorzaak tast men totaal in 't duister. Naar men ons meedeelt, was de heer Van Erkel op beurspolis verzekerd. De praatjes die rondgestrooid zijn dat tijdens den brand bij v. A. vele goede¬ ren zuil ontvreemd is naar ons werd medegedeeld onjuist. — Bioscoop. Evenals 't hoofdnummcr der vorige week wordt ook ditmaal een der mooiste filmvverken vertoond, wel¬ ke den laatstcn tijd het levenslicht za¬ gen. Was het toen een geschiedenis uit den tijd der Fransche Revolutie, die door aankleeding en spel zoo'n goeden indruk maakte, deze week is het een groot realistisch drama in 7 acten dat de volle aandacht der bezoekers in be¬ slag zal nemen en ook waard is. „Wat vrouwen met weten1' is maar de hoogst- eenvoudige titel van dit prachtwerk. deze greep van gegevens, zóó uit 't leven, zoo vol realiteit, dat gerust ge¬ zegd kan worden dat er daardoor juist een bijzondere bekoring van uitgaat. Het zal ongetwijfeld vele bezoekers trekken en is alléén reeds een volle zaal waard. Het bijprogramma krijgt men dan op den koop toe. — Studiekring. Lezing van Prof. Van Hamel over: „De Volkenbond en de In¬ ternationale Staatkunde". Bij de oprichting van den Volkenbond in 1919 zat de gedachte voor, dat de Wereldoorlog voorkomen had kunnen worden, als de partijen in Juli 1914 ge¬ luisterd hadden naar de stem van den Lngelschen minister Grey, die telkens weer probeerde de centrale machten en haar tegenstanders tot een bespreking bijeen te brengen. Dit moest zich niet kunnen herhalen en daarom nemen alle toetredende staten de verplichting op zich geen oorlog te verklaren, vóór een eventueel geschil bij den Uitvoerenden Raad van den Volkenbond aanhangig gemaakt is. Binnen zes maanden tracht deze een vreedzame schikking tot stand te brengen. Gelukt dit niet, dan moet daarna nog drie maanden gewacht wor¬ den met een oorlogsverklaring en in dien tusschentijd zullen de verhitte hoofden waarschijnlijk heel wat afge¬ koeld zijn. De Raad kan een oorlog ge¬ rechtvaardigd en volkenrechtelijk ge¬ oorloofd verklaren. Gebeurt dit even¬ wel niet en gaat een aangesloten staat toch tot oorlog over, dan is dit een vij¬ andige daad tegenover alle andere leden, die onmiddellijk de commerciéele en financieclc betrekkingen met den zondaar afbreken, de blokkade op hem toepassen, wat een vreeselijk en doel¬ treffend wapen gebleken is. De Raad kan deze zelfde procedure toepassen op de weinige niet toegetreden staten. Bij herhaling is reeds gebleken, hoe vij¬ anden, die aanvankelijk als brieschendc leeuwen tegenover elkaar stonden, door dagen- en maandenlange besprekingen met en onder leiding van kalme, hoog¬ staande en met direct geïnteicsseerde politici voetje voor voetje elkaar nader¬ den en het ten slotte eens werden over een schikking, waarbij ieder iets moest toegeven. Geheime internationale verdragen hebben in het verleden groot kwaad ge¬ sticht. Daarom moet voortaan elke overeenkomst, waarbij een lid van den Volkenbond betrokken is. ter registratie en publicatie aan het Secretariaat mee¬ gedeeld worden. Groote particuliere bedrijven voor de fabricage van oorlogstuig hebben uit eigenbelang vaak oorlogzuchtige stem¬ ming weten te kweeken en te onder¬ houden. Ter bestrijding van dit euvel is een permanente commissie benoemd. Alle aangesloten staten beloven elkan¬ ders staatkundige onaantastbaarheid te eerbiedigen en tegen aanvallen van bui¬ ten te beschermen. Wordt op deze wijze een oorlog hoogst onwaarschijnlijk gemaakt, dan kunnen overal de uitgaven voor leger en vloot verminderd worden, waaronder de gehcele wereld sedert tientallen van jaren zucht. Dan kunnen de milhardi. . die nu louter dienen om voortbreng!'*-. en voortbrenging te dooden, voor pro¬ ductieve doeleinden aangewend worde Tot nu is deze richting niet veel meer dan pionierswerk verricht. Alken heeft de conferentie te Washington voor de groote zeemogendheden tot beperking harer maritieme strijdkrachten geleid en openen de plannen van Lord Cecil het vooruitzicht op groote lcgerinkrimping. Verder wijdt de Volkenbond zijn aan¬ dacht aan de arbeidsvoorwaarden, waarvoor te Gerieve een internationaal middelpunt geschapen is, aan vrouwen¬ en kinderhandel (blanke slavinnen!), handel in vergiften (opium!), internatio¬ nale ziektebcstrijding, ondersteuning van het Roode Kruis, verzekering van ver¬ keersvrijheid enz. Vee! heeft hij in deze lichting reeds gedaan, zonder zich daar¬ bij tot zijn leden te beperken. Duitsch- laud b.v. doet hieraan mee en in Rus¬ land heeft Nansen als Hooge Commis¬ saris van den Volkenbond zich verdien¬ stelijk gemaakt voor de repatriéering van krijgsgevangenen en de voedsel¬ voorziening. In Opper-Silczië, waar ge¬ vaarlijke verwikkelingen dreigden door het antagonisme tusschen Polen en Duit- schers. schiep hij geordende toestanden. Oostenrijk dat verleden jaar aan den rand van den afgrond stond, heeft hij de helpende hand toegestoken, daardoor de kroon gestabiliseerd en een sluitend budget in nabijzijnde toekomst verze¬ kerd. Met succes trad hij in verschillen¬ de landen op voor de belangen der min¬ derheden. Zoo werkt hij voortdurend voor orde en recht en voor betere verhoudingen. Toch zijn er nog dreigende gebieden en wel: he^ Slavische Oosten, Klein-Azie. de Balkanstaten. het Rijn- en Roerge¬ bied. Dat ook voor die kwesties nog wet eens een beroep op den Uitvoeren¬ den Raad van den Volkenbond gedaan zal worden, acht spreker zeer waar¬ schijnlijk. Van zeer gunstigen invloed bij de behandeling der zaken is volgens hem de ioetreding geweest van vele landen buiten Europa, van Japan, de Engelsche dominions, de Zuidamerikaan- sche republieken. Bij de gelegenheid tot het stellen van vragen wordt den heer Kalshoven ge¬ antwoord, dal Duitschland nooit toe¬ lating tot den Volkenbond gevraagd heeft, evenmin officieus als ofhciè'el, dat Frankrijk alleen die toetreding niet zou kunnen verhinderen, dat de Roerkwes¬ tie zeer ingewikkeld is en niet alleen samenhangt met het vergoedingsvraag¬ stuk, maar ook met dat van de intergc- allieerde schulden. De bedenking van den heer Wink wordt als juist erkend, maar deze moet bedenken, dat de Vol¬ kenbond niet onmiddellijk de aarde in een paradijs en de menschen in engelen veranderen kan. De heer E. Hendrix wil den Volkenbond doen opkomen tegen de pogrooms in Oost-Europa en tegen de achterstelling der Joodschc studenten in Hongarije. Hem antwoordt spreker, dat de Volkenbond geen contact heeft met Rusland, dat na Polens toetreding de rechten der minderheden, dus ook der Israëlieten, in dat land goed gewaar¬ borgd zijn en dat in Hongarije met het oog op de financiën de toelating tot de universiteiten geregeld is in verhouding tot het zlelenaan(al der verschillende volken, maar dat de Joden in gunstiger positie verkeeren dan waarop hun aan¬ tal recht zou geven. Met een woord van dank aan den spreker sloot de heer Van Lierc de bu- ceukomst. — In het Wkbl. v. h. Recht roepen mr. G. J. van Everdlngen, kantonrech¬ I . H . H o e b e n , k a n t o n ¬ter te Tiel, mr. J. I. H. Hoeben, kanton¬ rechter te Druten, mr G. Blokhuis, kan¬ tonrechter te Gorinchem, mr. G. Kolff. kantonrechter te Geldcrmalsen, mr. J. J. Bergsma. kantonrechter te Zaltbom- mel, mr. F. A. Ebbünge Wubben, kan¬ tonrechter te Eist en mr. C. W. van Ommeren, kantonrechter te Heusden, in verband met loopende geruchten om¬ trent opheffing van kantongerechten, welke meer en meer een \ asten vorm aannemen al hun ambtgenooten op tot bijwoning van een samenkomst op