Tekstweergave van ZANA_1941-08-15_001
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
No. 33
Postgironummer 36321
Vijf en twintigste Jaargang
1941
ZALT-BOMMELSCH
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
voor Zaltbommel, Aalst, Bruchem, Kerkwijk,
Delwijnen, Est Opijnen, Gameren, Haatten,
Hedei, Heerewaarden, Hoenzadriel, Heilouw,
Vrijdag 15 Augustus
Hurwenen, Kerkdriel.Nieuwaal, Nederhemert,
Neerijnen, Poederoyen, Rossum,
Tuil, Velddriel, Waardenburg, Zuilichem
Dit blad verschijnt eiken Vrijdag en wordt gratis
verspreid.
ÜITGEEFSTER :
Fa.). PEKELHARING, ZALTBOMMEL
TELEFOONNUMMER 3S
Advertentiën van 1—6 regels 60 cent. Iedere regel meer 8 cent
Bü abonnement aanzienlijke korting. Vraagt ome tarieven.
Berichten en advertentiën uiterlijk Donderdags in te zenden.
Alg. en Hoofdred.: A. H. G. Thomas—Pekelharing, Zaltbommel
Weekkalender.
VRIJDAG 15 AUGUSTUS.
Ge kunt in vele talen met de
tong, maar slechts in één taal met
het hart spreken, en dat is de
taal waarin ge denkt.
ZATERDAG 16 AUGUSTUS.
Over dienstbaarheid zich scha¬
men heeft alleen grond, als men
een slechte zaak dient, of men
een goede zaak slecht dient.
ZONDAG 17 AUGUSTUS.
Het geloof heft het hart naar
den hemel, maar bij de liefde
daelt de hemel in het hart.
MAANDAG 18 AUGUSTUS.
Er is een soort bescheidenheid
als die van den gulzigaard, die U
het eerst bedient, omdat de dikste
pannekoeken onder liggen.
DINSDAG 19 AUGUSTUS.
Hoe willen wij ooit het licht
zien, wanneer wij er onszelf voor
afsluiten en het donker is in onze
ziel?
WOENSDAG 20 AUGUSTUS.
Wie overmoedig is in voor¬
spoed, zal meest kleinmoedig zijn
in tegenspoed.
DONDERDAG 21 AUGUSTUS.
Menigeen bezit geen andere eer
dan die, welke hij aan het slot
van zijn verzekert- te hebben.
1—MUMIHIIIM^—^^
Nood maakt vindingrijk.
Het ten einde loopen van de voor
raden koffie en thee — hoe groot de
voorraden daarvan waren en wie het
allemaal hebben opgedronken, valt
buiten onzen gezichtskring — hebben
doen zoeken naar vervangingsmidde¬
len, die bijna net als koffie en thee
smaken. De smaak van echte koffie
en thee, beide een natuurproduct, is
natuurlijk nooit volledig met vervan¬
gingsmiddelen te benaderen, anders
had men zich al jaren geleden de
moeite bespaard om met groote kosten
koffie en thee van overzee aan Ie
voeren.
% Op hel oogenblik zijn wij dus aan¬
gewezen op vervangings-middelen, die
ook wel met een volksvreemd woord
„surrogaten" genoemd worden. De
bereiding en verkoop van deze surro¬
gaten staat onder voortdurend toe¬
zicht van de stichting Meelcentrale,
waardoor wordt voorkomen, dat het
publiek in meerdere of mindere mate
ook nog het slachtoffer zou worden
van gewetenlooze elementen, die te
dure, minderwaardige of voor de ge¬
zondheid schadelijke vervangingsmid¬
delen trachten te verkoopen.
Wat de keur is op goud en zilver,
is het nummer der vergunning op de
verpakking van koffie- en thee-surro¬
gaten, daar het U de zekerheid ver¬
schaft een gewaarborgde kwaliteit te
ontvangen.
PELETIER & PHILIPS
v/h Koffiebranderij en Theehandel
„De Eenhoorn"
Opgericht 1815.
De Vestingwerken van
Zaltbommel.
(
v
e
r
v
o
l
g
)
.II (vervolg).
We eindigden ons vorige artikel
met de Bosse poort, die volgens som¬
migen dezelfde is als de Veltpooit.
Tegen deze mening komt de heer H.
Beckering Vinckers in verweer. Deze
overleden stadgenoot schreef n.1.: „In
oude stukken vond ik ook nog een
„Veltpoorte" vermeld. Ik vermoed dat
deze lag aan de Zuidzijde van de stad,
aan het einde van Kerk- en Strik-
straat, die toen doorliepen tot de
gracht, of eindigden op een plein: den
Kerkhof. Uit deze poort kwam men
op een weg, die den polder invoerde
naar de omliggende dorpen, den
tegenwoordigen Stationsweg brj de
Halve Maan." Verder schreef wijlen
de heer H. B. V=: „Het is toch opval¬
lend, dat vóór de Bossche poort geen
weg ligt: op den weg komt men eerst,
wanneer men een eind langs den
Singel geloopen heeft. Dat is nooit
zoo: een straat, die in een poort ein¬
digt, vindt buiten de stad altijd haar
voortzetting in een weg." Hieruit
volgt dus, dat de Bosstraat later is
aangelegd dan de weg, die thans Sta¬
tionsweg heet. De weg, die de polder
inleidde, ligt tussen de Kerk- en
Stnkstraat en daarom „kan het niet
anders zijn, of tegenover dien weg
moet eertijds de „Veltpoorte" gelegen
V
.
)
.hebben". (B. V.).
f) De laatste poort, die onze stad
afsloot was de Oenselsepoort, aan het
einde der tegenwoordige Oenselse
straat en aan het begin der weg naai¬
de „voorstad" van Zaltbommel: Oen-
sel.
Niet alleen tegen den vijand vanaf
het land, maar ook tegen den vijand
van het water, was Bommel be¬
schermd. Doch ook het water zelf
was een van Bommel's grootste vijan¬
den, maar ook hiertegen beveiligde
onze stad zich. Er liep zelfs nog een
dijk door de stad heen, want een
oude overlevering zegt „datter een
dijk gelegen heeft van Gameren af,
door de Gamersche poort langs de
Gamersche straat over de Markt, door
de Gasthuysstraat tot de Oenselsche
poort toe" en verder wordt vermeld j
dat „deze dijk is apparent geweest de
hoge dijk tegen de wateren van de
Waal, daar geleyt is die daarna ge-
slegt ende de stad daarmede zoozeer
gehoogt, dat ze bij haar selver zonder
dijk bestaan konde."
Zo was de toestand in de 14e en 15e
eeuw Zoals we in ons vorige artikel¬
tje reeds zeiden, hebben de verdedi¬
gingswerken veel moeten trotseren.
Er waren dan ook vaak herstellingen
nodig. De vorst gaf de stad echter
herhaaldelijk verschillende voorrech¬
ten waarvan de opbrengst was be¬
stemd „tot verbeteringe der mueren".
In het jaar 1492 gaf hertog Karel van
Gelrc twee vrije jaarmarkten aan
Bommel, terwijl hij bepaalde dat
voortaan alléén in Bommel bier mocht
worden gebrouwen voor de hele Bom-
meler- en Tielerwaard. Dit alles „tot
verbeteringe der axyzen ind tot on-
derhaldinge der poirten, toerne ind
mueren." In het jaar 1544 waren er
16 brouwerijen in. onze stad, die in
dat jaar ruim 1470 gulden opbrachten.
In 1496 leed de stad schade „ain oeren
muren ind toernen, overmits den last
van den water." Om deze schade weer
te herstellen vergunde hertog Karel
het volgende jaar aan de Bommelse
burgers de opbrengst van de nieuwe
bieraccijns te gebruiken tot dit doel.
In het jaar 1500 schreef de schout der
stad Boemel, Jan Roeloffs, een brief
aan Hertog Karel, waarin de schout
den hertog er op attent maakte, dat
hij de teugels uit z'n handen liet glip¬
pen en dat hij de muren en wallen
liet vervallen. Verder wees Roeloffs
er op, dat de hertog het Tolhuis top
de plaats, waar thans de Sociëteit is)
zou kunnen inrichten tot zijn verblijf.
„Genedige Heer, die woninge zal uwe
G. beter behagen dan uwe G. meynen,
want dat is dat hoichste huis, dat in
der stat is, ind het soe lustich op den
sconen stroem ind een suverlike, los-
tige wanderinge op dat sant langs dat
water, oick Uwer G. peerden te wcte-
ren ind te beriden, die sceep op ind
neder te sien vaeren, die aldair ver-
tollen, dair menich scyp verbiveert,
dat Uwer G. ghift de tol meer dan
e
n
c
k
e
l
e
g
u
l
d
e
n
.
O
i
c
k
b
e
s
i
e
tXXX enckele gulden. Oick besiet
men aldair dat ourstat, wie dair
oever ind weder overvaeren, ind als
men boven gheet, soe siet men twe
of drie niilen rondomheer in Hollant,
in Sticht, in Brabant. Item soe ist een
Mcyer plaets, die met luttel cost the
bewaeren is." Een eindje verder ver¬
volgt Roeloffs: „Item dair steet een
fün teirnken beneven dat tolhuis, dair
men die ghantse graft uyt besciet tot
beyden siden." Op dit aanbod van
den Bommelsen schout is de hertog
echter niet ingegaan, wel zullen de
muren weer zijn verbeterd, maar ge¬
vestigd heeft Karel zich hier toch
niet.
voor de bodemproductie worden ge¬
geven, zijn de volgende:
d
e
t
o
t
a
l
e
o
p
p
e
r
v
l
a
k
t
e
b
o
u
w
l
a
n
dI. de totale oppervlakte bouwland
Toen Hertog Karel in 1505 de stad
over moest geven aan de Bourgon¬
diërs, lieten deze bij de Gamerse
poort een blokhuis bouwen. In net
jaar 1511 wisten de Geldersen echter
de stad weer te heroveren. Deze her¬
overing is een van de mooie ogen¬
blikken in Bommel's geschiedenis.
Wie kent het voorval niet-van „Het
Schip van Bommel", dat beschreven
werd door Staring? Het is wellicht
goed dit voorval hier te vermelden,
temeer daar het dit jaar juist 430
jaar is geleden. De Bourgondiërs
maakte zich schuldig aan voortduren¬
de strooptochten door de Bommeler¬
waard. Aan deze plunderingen wilde
Dirk van Haeften, Heer van Gameren
(vader of grootvader, althans familie¬
lid van Dirk van Haeften, de hoofd¬
man der 50 soldaten bij Bommel's
verrassing in 1572) een einde maken.
Hij trad daartoe in verbinding met
Hertog Karel, die alle steun toezei.
Men verzon een list. Een schip met
njshout zou de gracht opvaren en bij
de Gamerse poort meren, Onder de
vracht zouden echter enkele tiental¬
len soldaten worden verborgen. Het
geschiedde zoals was vastgesteld. Het
schip meerde in de buurt van de
Gamerse poort. Toen de poortwachter
vroeg naar de vracht, antwoordde
van Haeften, die de hoofdman was;
„rijzen!" Hetzelfde ogenblik kwamen
de soldaten te voorschijn, overrom¬
pelden den wachter en namen het
blokhuis in bezit. De Bourgondiërs
waren juist weer een reisje aan "t
maken door de Bommelerwaard en
zo kon de stad gemakkelijk worden
veroverd. Een naam, die aan dit
voorval nauw verbonden is, is die van
Robert van Heusden. Deze was des¬
tijds burgemeester, die waarschijnlijk
van de list heeft geweten. Hij werd
tenminste verdacht door de Bourgon¬
diërs en laf vermoord. Zijn hoofd
was opgespijkerd bij de Gamerse
poort. Toen de soldaten het vonden,
brachten ze het naar de Grote kerk
Bommel was weer Gelders!
P. C. v W.
Set Bofapnidiictiepta
I
Teeltuitbreiding van verschillende
gewassen is noodzakelijk.
Het Rijksbureau voor de voedsel¬
voorziening in oorlogstijd maakt be¬
kend:
De voorschriften, welke wederom
van Overheidswege voor oogst 1942
in Nederland moet onder de huidige
omstandigheden niet verminderen.
Daarom zal het verboden zijn in 1942
grond, welke in 1941 als bouwland in
gebruik was, te gebruiken als gras¬
land, behalve wanneer een even
groot oppervlak grasland wordt ge¬
scheurd.
D
e
g
e
w
a
s
s
e
n
,
w
e
l
k
e
o
p
b
o
u
w
¬II. De gewassen, welke op bouw¬
land kunnen worden verbouwd, zijn
te onderscheiden in 2 groepen, n.1.:
a. gewassen, waarvan de teelt on¬
beperkt wordt toegestaan;
b. gewassen, waarvan de teelt aan
beperking onderhevig is.
De teelt van andere gewassen, zoo-
als spelt en blauwmaanzaad, is ver¬
boden. .
Ad a) Gewassen, waarvan de teelt
onbeperkt is toegestaan, zijn: tarwe,
rogge, gerst, boekweit, korrelmais
(zaadmais), koolzaad, erwten, boo-
nen, vlas, kanariezaad, aardappelen
(zoowel consumptie- als fabrieks¬
aardappelen ), suikerbieten, cichorei
on hennep.
Een gedeelte van deze gewassen
behoort tot die, waaraan onze volks¬
voeding in de eerste plaats behoefte
heeft, n.1. tarwe, rogge, gerst, aard¬
appelen en koolzaad. Uitbreiding van
de teelt van deze gewassen is drin¬
gend noodig.
Ad b) De gewassen, w:elke aan be¬
perking onderhevig zijn, zijn:
1. Haver.
2 Bruine en gele mosterd.
3. Karwij,
4. Uien. De teelt van uien is toe¬
gestaan aan die bedrijven, welke in
1941 uien hebben verbouwd, en voor
ten hoogste die oppervlakte, waar¬
voor in 1941 een teeltvergunning is
verleend. Ook voor deze teelt is een
vergunning noodig.
5. Land- en tuinbouwzaden. Hier¬
onder vallen de zaadteelt van suiker¬
bieten, voederbieten, koolrapen, stop¬
pelknollen, wortelen, cichorei, merg¬
en voederkool, sprurie, boterzaad,
gras en klavers, -lupinen, wikken,
sc-rradella en verder hier niet ge¬
noemde groen voedergewassen, als¬
mede tuinbouwzaden. De teelt hier¬
van is slechts toegestaan op een door
de landbouw-crisis-organisatie uit te
reiken teeltvergunning.
De teelt voor eigen rekening en
risico door landbouwers van suiker¬
bieten, voederbieten, koolrapen, stop¬
pelknollen, gele en witte wortelen,
Westerwoldsch raaigras en boterzaad
voor zaadwinning is verboden.
Deze gewassen mogen slechts wor¬
den verbouwd op contract. De teelt-
vei gunning "Wordt dan aangevraagd
door den kweeker-handelaar, met
wten een contract is gesloten. Om
naderhand onaangenaamheden te
voorkomen, wordt den landbouwers
aangeraden, vooraleer contracten ie
sluiten, te informeeren, of de kwee¬
ker-handelaar in het bezit is van een
toewijzing van de Nederlandsche Ak-
keibouwcentrale voor de teelt van de
betreffende gewassen Over de an¬
dere hier niet genoemde landbouw'-
zaden volgen nog nadere mededeelin-
gen
Het zal echter eiken landbouwer
toegestaan zijn in totaal ten hoogste
5 are te bestemmen voor de teelt van
landbouwzaden voor eigen gebruik,
zonder dat hiervoor een teeltvergun¬
ning behoeft te worden aangevraagd.
6. Knol-, wortel- en grocnvoederge-
wassen. De gezamenlijke oppervlakte
voederbieten, koolrapen, landbouw-
wortelen, groen te oogsten maïs,
mcrgkool. klaver, lucerne, kunst¬
weide en eventueel andere groen te
oogsten gewassen is per bedrijf be¬
perkt tot de oppervlakte, welke in
1941 met die gewassen beteeld was.
De landbouwer is echter vrij. wijzi¬
gingen aan te brengen in de gewas¬
sen onderling. Wanneer hij in 1941
verbouwd heeft b.v. ','„ ha voederbie¬
V
,
h
a
k
o
o
l
r
a
p
e
n
,
i
n
t
o
t
a
a
l
d
u
sten en V, ha koolrapen, in totaal dus
1 ha, kan hij desgewenscht dit jaar
geheel andere gewassen verbouwen,
V
h
a
w
o
r
t
e
l
e
n
,
V
,
h
a
g
r
o
e
n
eb.v. V ha wortelen, V, ha groene
mais.
H
e
t
a
f
m
a
a
i
e
n
v
a
n
o
n
r
i
j
p
g
r
a
a
nIII. Het afmaaien van onrijp graan
met uitzondering van groene mais is
verboden.
W
a
n
n
e
e
r
d
e
b
e
d
r
i
j
f
s
o
m
s
t
a
n
d
i
g
¬IV. Wanneer de bedrijfsomstandig¬
heden dit beslist noodzakelijk maken,
kan de landbouw-crisis-organisatie op
advies van "den productiecommissaris
ontheffing verleenen van de boven¬
genoemde bepalingen. Reeds thans
kan worden medegedeeld, dat slechts
in uitzonderingsgevallen — b.v. wan¬
neer door het mislukken van een ge¬
was, of door zeer bijzondere bedrijfs¬
omstandigheden uitvoering van de
bovengenoemde bepalingen onmoge¬
lijk is — uitzonderingen zullen wor¬
den toegestaan. Voor elke, in afwij-
king^met de algemeene voorschriften,
toegestane teelt wordt door de land¬
bouw-crisis-organisatie een speciale
vergunning uitgereikt.
Aanvragen voor deze vergunningen
moeten tijdig bij de gewestelijke
landbouw-crisis-organisatie worden
ingediend, ten einde deze organisatie
in de gelegenheid te stellen alle aan¬
vragen te behandelen, voordat de
2aaitijd is aangebroken. Afwijkingen
van de gegeven bepalingen ten aan¬
zien van de zomergewassen moeten
vóór 1 Februari 1942 worden aange¬
vraagd. Betreft het echter afwijkin¬
gen wegens mislukking van een ge¬
was, dan kunnen deze aanvragen ook
nog na dien datum worden ingediend,
doch in elk geval zoo spoedig moge¬
lijk.
PLAATSELIJK NIEUWS.
— 75 jaar organist. Zondag j.1. had
in de RK. Kerk de plechtigheid
plaats bij gelegenheid van het 75-jarig
jubileum als organist, van den heer
J. A. J. Güppertz.
De kerk was in de puntjes versierd
en tot in alle hoeken gevuld. De
plechtige Hoogmis, met assistentie,
werd opgedragen door den Zeereerw.
Heer Pastoor der parochie.
Toen om 10 uur de jubilaris hel
kerkgebouw betrad werd hem, door
het versterkt kerkkoor het „Haec
Dies" van Wierts toegezongen, waarna
de Hoogmis direct een aanvang nam.
Op zeer verdienstelijke wijze werd,
onder leiding van den heer A. Rieber-